Konfransinin

YERLİ XAMMALLARDAN İSTİFADƏ ETMƏKLƏ 

MÜRƏKKƏB  

GÜBRƏLƏRİN ALINMASI 

 

      Magistr:                                          Elmi rəhbər: 

      Hacızadə Hacı Vüqar                  dos. G.M. Məmmədova                                                                                      

      II kurs, qrup A3117 

 

Hazırki  inkişaf  mərhələsi  kimya  sənayesinin  istehsal 

sahələrində  müasir  tələblərə  cavab  verən  texnologiyaların 

işlənməsini, istehsalın  yerli xammal  bazası  əsasında  yeni  təbii 

xammal  mənbələri  hesabına  daha  da  genişləndirilməsini  tələb 

edir.  

Mineral  gübrələrə  olan  tələbat  isə  gübrə  istehsalı 

prosesinin  intensivləşdirilməsini  və  gübrənin  keyfiyyətinin 

yüksəldilməsi məsələlərinin həllini zəruri edir.  

Yüksək  keyfiyyətli  məhsulun  alınması  üçün  kənd 

təsərrüfatının  mineral  gübrələrə  olan  ehtiyacının  təmin 

edilməsinin 

iqtisadi 

cəhətdən 

məqsədyönlü 

istiqaməti 

tərkibində  bir  neçə  qida  elementi  olan  gübrələrin  istehsalının 

təşkil edilməsi hesab edilir.  

Mineral  gübrələr  torpağın  bioloji  quruluşu,  pH-ı, 

maddələr nisbəti, qida elementlərinin tarazlığı və hava və iqlim  

kimi  ekoloji  faktorlarla  yanaşı  bitkinin  torpaqdakı  qida 

elementlərindən faydalanma vəziyyətini təyin edən əsas amildir 

və  bu  bitkinin  inkişafı  baxımından  dəyərlidir,  çünki  mineral 

gübrələr torpağın srtukturuna təsir etməklə  torpaq məhlulunun 

reaksiyasını  və  mikrobioloji  prosesləri  yaxşılaşdırmaqla  onun 

münbitliyini və məhsuldarlığını artırır.  

Tədqiqatlarda  təbii  yerli  xammal  kimi  həm  fosforitdən, 

həm  də  dolomitdən  istifadə  edilmişdir.  Respublikamızda 

dolomit  ehtiyatlarının  çox  olması  və  bu  mineralda  Ca  və  Mg 

---

171 

 

duzlarının  eyni  vaxtda  iştirakı  onun  gübrə  sənayesində 

tətbiqinə  geniş  imkanlar  açır.  Tədqiqatlarda  Mg  tərkibli 

birləşmələrdən  istifadə  etməklə  gübrənin  əlavə  qida  elementi 

ilə zənginləşdirilməsinə (MgNH

4

PO

4

·H

2

O) nail olunmuşdur. 

Apardığımız tədqiqatlar fosfor və azot tərkibli mürəkkəb 

gübrələrin  NH

4

H

2

PO

4

  alınması  və  onların  xüsusiyyətləri  ilə 

bağlı  nəticələr  əldə  etməyə  imkan  vermişdir.  Eyni  zamanda 

məhsula  müxtəlif  qeyri-üzvi  birləşmələr  tətbiq  etməklə 

dənəvələşmə zamanı dənələrin strukturlarının yaxşılaşdırılması 

mümkün olmuşdur.  

Alınan 

MgNH

4

PO

4

·H

2

O 

gübrəsinin 

hiqroskopik 

xüsusiyyətləri  tədqiq  edilmiş,  fiziki–kimyəvi  xüsusiyyətləri 

öyrənilmişdir,  göstərilmişdir  ki,  bunun  neqativ  sonuclar 

verməməsi  üçün  neytrallaşdırıcı  əlavələrdən  istifadə  edilməsi 

zəruridir və gübrədə maqneziumun maksimum 3% miqdarında 

olması  onun  fiziki-kimyəvi  xüsusiyyətlərinə  mənfi  təsir 

göstərmir. 

Mineral  gübrələrin  alınmasında  tətbiq  olunan  və 

məhsulun qiymətinin artmasına səbəb kimi göstərilən kənardan 

gətirilən  fosfat  xammalarından  istifadəni  azaltmaq  üçün  təbii 

yerli xammallardan olan fosforit və dolomit minerallarından və 

karbamiddən  istifadə  edilməsi  təklif  edilmişdir  və  onlar  

əsasında balanslaşdırılmış azotlu fosforlu gübrə alınmışdır.