Konferensiyasi

Kalit so‟zlar
: 
tabiatshunoslik, tarbiya, ekskursiya, atrof-muhit, moddiy 
dunyoqarash. 
 
O‘quvchilarni har tomonlama tarbiyalash uchun tabiatshunoslik fani cheksiz 
imkoniyatlarga ega. 
Tabiatshunoslik vositasida amalga oshiriladigan komplekt tarbiya faqat 
darslardagina emas balki o‘quvchilarning sinfdan va maktabdan tashqari 
faoliyatlarida (ekskursiya sinfdan tashqari mashg‘ulot maktab oldi bog‘laridagi ishlar 
va boshqalarda) ham muntazamlik hamda rejalilikni talab qiladi.
Tabiatshunoslik bo‘yicha mashg‘ulotlarda o‘qituvchi o‘quvchilarni atrof olam 
bilan tanishtiradi tabiatda bo‘ladigan jarayonlarning moddiyligini ochib beradi, inson 
tabiat to‘g‘risidagi bilimlar bilan qurollanib, undan o‘z manfaati uchun qanday 
foydalanilayotganini ko‘rsatadi. O‘qituvchi insonning tabiat boyliklaridan 
foydalanayotgani to‘g‘risida hikoya qilib, o‘quvchilarni bu boyliklarning xalq 
xo‘jaligidagi ahamiyati to‘g‘risida xulosaga kelib, albatta tabiatni muxofaza qilish 
tadbirlari ustida to‘xtashi, mamlakatimizdagi tabiat boyliklariga aloxida munosabatda 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G‟OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 6-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
org
159 
bo‘linayotganini aytish tabiat muxofazasi masalasi davlat darajasidagi vazifa 
ekanligini ta‘kidlashi kerak. 
Jonajon o‘lka tabiati – daryolar, tog‘lar, o‘rmonlar to‘g‘risidagi matnlarni 
o‘rganib turib, mamlakat hamda jumhuriyatning xalq xo‘jaligi uchun ularning 
ahamiyatini ta‘kidlab o‘tish zarur. Bunday ma‘lumotlar vatanparvarlik hissini vatan 
bilan iftixorlanishni tarbiyalaydi va o‘quvchilar tarbiyasida muxim omil xisoblanadi. 
Tabiatshunoslik tushunchalarining shakllanishi murakkab fikrlash jarayoning 
natijasidir. Bu jarayonni boshqara turib o‘qituvchi yorqin misollarda tabiat sirlarini 
ochib rejali ravishda asta – sekin tabiat bilan tanishtirib borish shu ish uchun 
poydevor yaratadi. 
Bolalarni atrof muxit va odamlar hayoti bilan tanishtira borib o‘qituvchi aniq 
misollarda tabiat hodisalari sabablarini tushuuntirib berishi kerak va o‘quvchilarning 
bu hodisalar o‘rtasidagi oddiy bog‘lanishlarni tushunib olishlariga intilishlari kerak. 
Natijada o‘quvchilar tabiat bir butunlik unda jism va hodisalar bir biri bilan uzviy 
aloqada bir-biriga bog‘liq ekanligini tushunib olishga imkon beradigan bilimlarni 
to‘playdilar. 
Biroq kichik yoshdagi maxsus maktab o‘quvchilari uchun faqat eng aniq ko‘zga 
tashlanadigan aloqalar tushunarli bo‘ladi.
Chunonchi 1-2-sinf o‘quvchilari tabiatdagi mavsumy o‘zgarishlarni tabiatni 
kuzatib kuzdagi va qishdagi hodisalar sovish, baxordagi esa ilish bilan bog‘liqligini 
payqaydiganlar. 3-4- sinflarda kuzatishlar natijasida endi tabiatning ayrim elementlari 
o‘rtasida oddiy bog‘lanishlar borligini aniqlaydilar. Bolalar nima uchun kun bilan tun 
yil fasllarining almashinishi va hokazolarni bilib oladilar. Inson xo‘jalik faoliyati 
bilan tanishtirish o‘quvchilarga xar xil tabiy zonalarda vatanimiz tabiati xilma-
xiligining odamlar mehnat faoliyatining qiziqarli manzarasini ochib beradi. 
Tabiatshunoslik darslarida moddiy dunyoqarash asoslari o‘qituvchi tomonidan 
rejali ravishda uzoq vaqt davomida olib boriladigan ishlar jarayonida shakllanadi. 
Tabiatshunoslikni o‘rgana boshlashdanoq o‘quvchilarda o‘simlik va hayvonot 
dunyosi to‘g‘risida moddiy tushunchalarni shakllantirib borish, amaliy ishlarni 

---