Konchilik ishlarini mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirishning umumiy vazifalari yechimlari bakalavriatura bosqichi ixtisoslik fanlarida ko’zda tutilgan kurs loyihalarini bajarishda boshlangan va ko’rib chiqilgan

5. Burg’ilash stanoklarini ekspluatatsion ish ko’rsatkichlarini hisoblash.

Burg’ilash stanogi unumdorligini aniqlash uchun birlamchi uning texnik burg’ilash tezligini topish lozim. Sharoshkali burg’ilashning ratsional rejimini belgilaydigan asosiy omillarga quyidagilar kiritiladi: dolotaga o’q bo’yicha qo’yilgan bosim kuchi, dolotaning aylanish chastotasi, tog’ jinslari burg’ilanuvchanlik ko’rsatkichi va dolata diametri.
Sharoshkali burg’ilash stanoklarini texnik burg’ilash tezligi quyida keltirilgan formula asosida aniqlanadi.
, m/soat
Foydali qazilma uchun:
m/soat
Qoplama tog` jinslari uchun:
m/soat
Bu yerda:

P_ос- o’q bo’yicha quyilgan bosim kuchi, N
n_в-aylanish chastotasi, min^-1
- tog’ jinslari burg’ilanuvchanlik ko’rsatkichi
-dolata diametri, m Sharoshkali burg'ilash dolotasi o'q bo'yicha qo'yilgan yuqori zo'riqma natijasida tog' jinslarini samaraliroq maydalaydi. O'q bo'yicha zo'riqmaning ortishi natijasida burg'ilash tezligi ham ortib boradi. O'q bo'yicha qo'yilgan zo'riqma chegarasi sharoshka dolotasining mustahkamligi bilan quyidagi formula orqali aniqlanadi:


(3.9)

Bu yerda:

f –-М.М. Протодьяконов shkalasi bo'yicha tog' jinsining qattiqligi;
D_скв – skvajina diametri, м.

Dolota diametri, burg'ilash rejimi va turiga bog'liq bo'lgan ko'rsatgichlar quyidagi 3.3 - jadvalda keltirilgan.

Таблица 3.3 – Sharoshkali dolotalarning burg'ilash rejimlari

Dolota diametri, sm	Tog' jinsining qattiqlik koeffitsiyenti, f	Dolotaning aylanish chastotasi, ayl/min
16 va 20	4-6	150-160
	6-10	140-160
	10-12	120-130
	12-14	105-120
	14-16	80-110
25	6-10	140
	10-12	110
	12-14	88
	14-16	81
	16-18	72
32	10-12	110
	12-14	95
	14-16	80

Burg’ilash stanogi smenadagi unumdorligi Q_б.с (m/smena) quyidagi formuladan hisoblanadi

, m/smena
Foydali qazilma uchun:
, m/smena
Qoplama tog` jinslari uchun:
, m/smena

bu yerda: К_и – burg’ilash stanogini smena davomida ishlatilish koeffitsienti, ko’pincha К_и=0,5-0,8 qiymatlarda qabul qilinadi;

t_б va t_в – mos ravishda 1 metr uzunlikdagi skvajinani sof burg’ilashga va yordamchi operatsiyalarni bajarishga sarflangan nisbiy vaqt, min/m;
v_б.т – burg’ilash texnik tezligi, m/min.
O’z navbatida yordamchi operatsiyalarni bajarishga sarflangan nisbiy vaqt quyidagi ifodadan hisoblanishi mumkin:
, min/m (11.5)
bu yerda:
t₁ - stanok domkratlarini o’rnatish va bo’shatish hisobga olingan holda burg’ilash stanogini bir skvajinadan ikkinchisiga ko’chirish uchun sarflangan vaqt, o’rtacha t₁ =0,38-1,44 min/m qabul qilinadi;
t₂ – 1 metr skvajina uzunligiga to’g’ri keladigan, dolotani almashtirish uchun sarflanadigan vaqt, min/m;
t₃ - v_п (m/min) tezlik bilan burg’ilash snaryadini ko’tarib olish uchun sarflanadigan vaqt, min/m;
t₄ - gidropatronni ushlatib turish uchun sarflanadigan vaqt, min/m; shpindelli aylantiruvchi-uzatuvchi sxema uchun t₄=0;
t₅ - burg’ilash snaryadini yigish va yechib tashlash uchun sarflanadigan vaqt, min/m;.
Formuladagi burg’ilash stanogini smena davomida ishlatilish koeffitsienti К_и ning qiymati ko’pincha 0,5 dan oshmaydi va ayrim smenalarda maksimal qiymati 0,8 gacha yetishi mumkin. Zamonaviy burg’ilash stanoklarida yordamchi operatsiyalarni bajarishga sarflangan nisbiy vaqt qiymati t_в=2-3 min/m atrofida qabul qilinadi va mos ravishda burg’ilash stanogini smena davomida ishlatilish koeffitsienti К_и=0,75 dan oshmaydi, unumdorlik esa smenada 100-150 m/smenadan ko’p bo’lmaydi; agarda yordamchi operatsiyalarni bajarishga sarflangan nisbiy vaqt qiymati maksimal darajada, ya`ni t_в=1 min bo’lsa ham unumdorlik 200-300 m/smenadan ortiq bo’lmaydi.

Stanokning sutkalik ish unumdorligi:

Foydali qazilma uchun:
m/sutka
Qoplama tog` jinslari uchun:
m/sutka


- Sutkadagi smenalar soni.
Stanokning yillik ish unumdorligi.

Foydali qazilma uchun:
m/yil
Qoplama tog` jinslari uchun:
m/yil
- Bir yildagi ish kunlar soni (305 kun)

Skvajina chuqurligini aniqlash.

- pog`ona balandligi
- Skvajinaning qiyalik burchagi (90°)
-ortiqcha burg`ilash o`lchami (м)

W – liniyani eng kichik qarshiligi 8,7м

Р – Skvajinaning nisbiy sig`imi (кг/м)

-Portlovchi moddalarning zichligi, (900 кг/дм³)
q – Portlovchi moddalarning nisbiy sarfi, ( кг/м³)

, кг/м³
, кг/м³
, кг/м³

Skvajina setkalarini hisoblash

а) Bir qatordagi skvajinalar orasidagi masofa

=1.05*8.7=9.1

m – skvajinani yaqinlashish koeffetsenti (1,05)

б) Skvajina qatorlari orasidagi masofa quyidagi formula orqali topiladi.




Bu yerda:
- tiqin o`lchami, (м)
q=0.5



1m skvajinadan chiqqan kon massasini quyidagi formula orqali aniqlash mumkin.


м³
м³
n_p –Skvajina qatorlari soni (4 qator)

Burg`ilash stanoklarini soni quyida keltirilgan formula orqali aniqlanadi.

А – Karyer ish unumdorligi. (m³/yil)

q_см – 1 m skvajinadan chiqgan kon massasi
ta
ta

burg`ilash stanoklarining inventor parki

- burg`ilash stanoklarining zahira soni

- tamirlanayotgan burg`ilash stanoklarining soni

ta


2) Qazuvchi-yuklovchi mashinalarni tanlash