Konchilik” fakulteti “konchilik ishi” kafedrasi “geodeziya”

YUz hisoblash aniqligi. Geometrik usulda geometrik shaklning asosi va balandligining qiymatlari masshtab bo‘yicha plandan olinganida xato oshadi. SHuning uchun, ko‘proq, o‘lchangan miqdorlardan foydalanish kerak. Bu usulda yuzni aniqlashdagi xato f_S quyidagi chegarada bo‘lishi lozim:
; bu erda M—masshtab maxraji; S—shakl yuzi gektar hisobida.
Paletka bilan aniqlash xatosi bo‘ladi.
Analitik usul eng to‘g‘ri usul bo‘lib, tomon uzunligi 1:2000 aniqlikda o‘lchanganda yuzni hisoblashdagi xato 1:1500 bo‘ladi.
Kichik yoki cho‘ziq maydon (daryo, yo‘l) yuzlarini grafik yoki geometrik usulda hisoblagan ma’qul.
YUzni planimetr bilan hisoblashda richaglar orasidagi burchak 90°ga yaqin olinishi kerak.
Prof. Volkov N. M. aniqlashicha, shaklni to‘rt marta aylantirib yuzini hisoblashning o‘rta kvadratik xatosi quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
; (8.13)
(8.9) va (8.10) formulalardan:

bo‘ladi, ya’ni maydonning yuzi qancha katta bo‘lsa, u shuncha aniq topiladi; mayda masshtabli planga qaraganda, yirik masshtabli planda yuz aniqroq hisoblanadi. Kichik maydonning yuzini aniqlashda richag uzunligi kichikroq qilib olinsa, natija ancha to‘g‘ri chiqadi. Planda yuzi 15 sm² ga yaqin shaklning yuzini yaxshi sharoitda hisoblashning nisbiy xatosi 1:400 ga teng. Umuman, planimetr bilan yuz hisoblashning nisbiy xatosi 1:250 atrofida bo‘ladi.
YUzni hisoblashda natijalarni tenglash. Agar poligon to‘g‘ri chiziqli va burchak uchlarining koordinatalari ma’lum bo‘lsa, uning yuzi S_k (8.2) formula yordamida hisoblanadi. Poligon ichidagi ayrim uchastkalar (ekin, bino, yo‘l o‘rinlari) yuzini planimetr bilan hisoblab, ularni S₁, S₂, . . . , S_n desak, planimetr bilan hisoblangan yuzlar yig‘indisi S poligon yuzi S_n bo‘ladi, ya’ni S=S_n. Bu S_n koordinata bilan hisoblangan S_k ga teng bo‘lishi kerak; lekin xato sababli teng bo‘lmay, oralarida farq f_S bo‘ladi, ya’ni S_n—S_k=f_S. Bu farq yuzlardagi bog‘lanmaslik xatosi deyiladi. bo‘lishi kerak. SHart bajarilsa, f_S ning qiymati S_i larga proporsional tarqatiladi, ya’ni ; bundan ; ; . . . umumiy ko‘rinishda bo‘ladi; S_i lar tuzatma deyiladi. S_i=f_S bo‘lishi kerak S_i lar f_i ga teskari ishora bilan S_i larga tarqatilgach, tuzatilgan yuzlar topiladi, ya’ni S_mi=S_n2+S. SHunda S_mi=S_k bo‘ladi.