«Kompyuter tizimlari» kafedrasi S. T. Kubayev, U. I. Murtazayeva kompyuter tizimlarini loyihalash va tashkil etish

Protsessorlarning asosiy parametrlari, ya’ni ko’rsatkichlari:
Tezlik (clock speed) - protsessorning ish unumdorligini tavsiflovchi asosiy ko’rsatgich hisoblanadi. Bu takt chastota bo’lib, u “Gers”da o’lchanadi. Takt chastota – bu sekundiga protsessor bajaradigan amallar sonini bildiradi. Hozirgi davrda Gegagerslarda o’lchanadi. Masalan,”Intel Celeron” mikroprotsessorining tezligi 1.6GHz. Demak, u sekundiga 1.6 milliard operatsiyani bajaradi. Takt chastota qancha yuqori bo’lsa, protsessorning ishlash tezligi shuncha yuqori bo’ladi.
Yadrolar. Protsessordagi yadrolar soni hozirgi davrda muhim ahamiyatga ega ko’rsatgich hisoblanadi. Yadro - bu bitta integral sxemada joylashgan protsessorlar soni, ya’ni protsessor fizik qurilma sifatida bitta platada yasalgan bo’lsada bir necha parallel ishlovchi protsessorlardan tashkil topadi. Bu ko’rinishda yasalgan protsessorlar ko’p yadroli hisoblanadi va uning ishlash tezligi yadrolar soni bilan bo’g’liq.
Masalan, ”Intel Core 2 Duo” 2 yadroli hisoblanadi. Agar bitta yadro tezligi 3.0GHz bo’lsa, protsessorning umumiy tezligi: 2x3.0=6.0GHz bo’ladi. Deyarli barcha zamonaviy protsesorlar ko’p yadroli hisoblanadi. Yadrolar soni 2ta, 4ta, 8ta va undan yuqori bo’lishi mumkin. Yadrolar bir biridan mustaqil ravishda parallel, ya’ni bir vaqtda ishlaydi va kompyuterning umumiy ishlash tezligi ortadi.
Kesh-xotira. Mikroprotsessorning ishlash jarayonida qayta ishlanayotgan ma’lumotlarni saqlab turuvchi eng tezkor xotira bo’lib, u mikroprotsessorning ichida joylashgan bo’ladi. Uning o’lchami Megabaytlarda o’lchanadi. Kesh-xotira qancha katta bo’lsa, mikroprotsessorning ish unumdorligi shuncha yuqori bo’ladi. Masalan,”Intel Core 2 Quad” protsessorining kesh-xotirasi 8Mbayt. Bundan tashqari, protsessorda bir necha kesh pog’onalari ham mavjud bo’ladi va u “L1”,” L2”,” L3”,” L4” kabi markirovkalar bilan belgilanadi. Kesh pog’onalarining mavjudligi protsessor unumdorligidan darak beradi.
Hozirgi kunda kompyuterlar uchun asosan “Intel” va “AMD” korporatsiyalari protsessorlar ishlab chiqarishadi.



Protsessorlarning tezligi ularning nomlanishiga qarab quyidagi rasmdagidek joylashtiriladi.