Topshiriq 1

---

TOPSHIRIQ 
1.
 
Ekrandagi teshik ichiga fokus masofasi 10 sm bo’lgan sochuvchi linza 
o’rnatilgan. Linzaga parallel nurlar dastasi tushmoqda. Linzadan 30 sm 
masofada uning teshigiga parallel ravishda ekran joylashgan. Sochuvchi linza 
xuddi shunday diametrli yig’uvchi linzaga almashtirilganda ekrandagi yorug’ 
dog’ning radiusi o’zgarmay qoldi. Yig’uvchi linzaning fokus masofasi (sm 
da) qanchaga teng? 
2.
 
Yig’uvchi linzadan 60 sm masofada joylashtirilgan predmetning tasviri 
linzaning ort tomonida o’z katttaligida hosil bo’lgan. Agar predmet linza 
tomonga 20 sm ga surilsa tasvir o’lchami necha marta kattalashadi?
3.
 
Predmetning tasviri fotoapparatning xira oynasida paydo bo’ladi. Agar 
ob’ektiv bilan xira oyna orasiga h = 4 mm qalinlikdagi shisha plastinka 
kiritilsa fotoapparat ob’ektivini qanday x masofaga surish kerak? Shishaning 
sindirish ko’rsatkichi n = 16. Tushish burchagi juda kichik sinα ≈ tgα deb 
hisoblang.
4.
 
Noshaffof pardada dumaloq teshik bo’lib, unga yig’uvchi linza o’rnatilgan. 
Linzaning optik o’qida linzadan d = 10 sm masofada nuqtaviy yorug’lik 
manbai qo’yilgan. Linzaning boshqa tomonida undan xuddi shunday d 
masofada optik o’qqa perpendikulyar qilib ekrano’rnatilgan. Ekranda linza 
diametriga nisbatan n = 2 marta kichik diametrli yorug’ dog’ ko’rinadi. 
Linzaning fokus masofasi F ni aniqlang.
5.
 
Yig’iluvchi yorug’lik nurlari dastasi botiq ko’zguga tushib, undan qaytgandan 
so’ng ko’zgudan f = 0,2 m masofada va uning bosh optik o’qidan L = 0,15 m 
masofada turgan nuqtada yig’iladi. Ko’zguning bosh fokus masofasi F = 0,5 
m. Agar ko’zgu bo’lmasa, nurlar shu o’qdan qanday ℓ masofada yig’iladi? 
Nurlar yo’lini chizing. 

---

6.
 
Yorug’lik nuri yassi parallel tubli shisha idishga h = 10 mm qalinlikda 
qo’yilgan suv sirtiga α = 58
0
(tgα = 1,6) burchak ostida tushadi. Suvning 
sindirish ko’rsatkichi n
1 
= 1,33. Agar shisha idishdan chiqqan nur tushuvchi 
nurga nisbatan x = 6,2 mm siljigan va shishada ℓ = 5 mm masofa o’tgan 
bo’lsa, idish shishasining n
2
sindirish ko’rsatkichini aniqlang. 
7.
 
Ingichka parallel yorug’lik dastasi yassi parallel shisha plastinkaga α burchak 
ostida tushmoqda, bunda sinα = 0,8. Plastinkada chiqqan dasta tushuvchi 
dastaning davomiga nisbatan d = 2 sm masofaga siljib qolgan. Agar 
shishaning sindirish ko’rsatkichi n = 1,7 bo’lsa, plastinkaning h qalinligini 
aniqlang. 
8.
 
Chuqurligi H = 5,3 m bo’lgan suv havzasining yuzida r = 1 m diametrli 
fanerdan qilingan doira suzib yuribdi. Doira markaziga undan biror 
balandlikda nuqtaviy yorug’lik manbai o’rnatilgan. Havzaning yassi tubida 
doiraning soyasi (R radiusi) eng katta bo’lishi uchin manbaning fanerdan h 
balandligiqanday bo’lishi kerak? Shu eng katta radiusni aniqlang. Suvning 
sindirish ko’rsatkichi n = 4,3.
9.
 
Sindirish ko’rsatkichlari n
1
va n
2
ga teng ikki muhitning yassi chegarasiga nur 
tushganda qisman qaytadi, qisman sinadi. Tushush burchagi α qanday 
bo’lganda qaytgan nur singan nurga perpendikulyar bo’ladi.
10.
 
Yorug’lik nuri shisha prizmaga α = π/6 burchak ostida kiradi va undan β = 
π/3 burchak ostida chiqib o’zining boshlang’ich yo’nalishidan γ = π/4 
burchakka og’adi. Prizmaning φ sindirish burchagini aniqlang.