Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi

Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami 
 
Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi
 
 
123 
axvolini ta’minlaydi. Protokol degan tushuncha bu yerda hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
Masalan, davlat vizit protokoli ertalabki birinchi uchrashuvdan boshlab 
va ujin bilan tamom bo‘ladigan harakatlar qanday tарtibdа bo‘lib o‘tishini aniq 
ifodalaydi. o‘xshash protokollarni biz pastroq bo‘lgan darajalarda ham 
uchratganmiz, lekin unda ular faqatgina ma’lumotlar paketlarini uzatish 
kafolatiga javob berardi. Ilovalar darajasida bizlarni alohida ma’lumotlar 
paketlari qiziqtirmaydi, Bu yerda gap katta birlik xajmlari to‘g‘risida ketyapti, 
ular ilovaga qarab o‘zgarishi mumkin. Taqqoslash uchun davlat vizitiga 
qaytamiz: xukumatining yuqori vakilini uchrashuv vaqtida qo‘lini qisiladi, ikki 
davlat bayroqlari shamolda xilpillab turadi. Agar biz boshqa kompyuterda 
qabul qilayotganda “Xush kelibsiz” xabarni olsak va bu bizning terminalda 
xushmuomala va informativ shaklida yozilgan bo‘lsa yomon bo‘lmas edi. 
O‘zidan-o‘zi ma’lumki, begona tizim shu momenta qanday terminal turini biz 
ishlatishimizni bila olmaydi, ular esa minglab bor! Va har bir terminal 
boshqaradigan simvollarining o‘zining shaxsiy paketlarini ishlatadi. ”Xush 
kelibsiz” degan xabar bizning ekranda to‘la tartibsizlikni keltirib chiqaradi, agar 
u faqat bizning terminal uchun maxsus hisoblangan bo‘lmasa. 
Bu ilovalar darajasining masalalariga ham taaluqli. 
Davpat viziti vaqtida muhim muommolar muhokama qilinadi. Ma’lum 
bir axborotni so‘rab olish kerak, boshqasi bilan bo‘lishish kerak. Masalan, 
elektron xat xam ma’lum bir axborotga ega, u siz E – Mail to‘liq bo‘lmaydi, 
masalan, mavzu, jo‘natuvchi va qabul qiluvchini adreslari, shuningdek oxirini 
belgisi, u siz mаtn qayerda tamom bo‘lishini tushinib bo‘lmaydi. Ilovadan 
ilovaga erkin o‘zgarishi mumkin bo‘lgan protokol qismlari daraja 7. bilan 
o‘rnatiladi.
OSI mоdеlidаn tashqari 1980 y fevralda qabul qilingan IEEE Project SO2 
modeli ham bor, uning OSI modelini takomillashgan, rivojlangan va 
aniqlangan sifatida ko‘rish mumkin. Bu model bilan ifodalanadigan standartlar 
(802 – spetsifikatsiyasi deb nomlanadigan) o‘n ikki xilga bo‘linadi, har biriga 
o‘zining raqami berilgan. 

802.1 – tarmoqlarni birlashtirish. 

802.2 – mantiqli aloqani boshqarish. 

---

124 
Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami 
 
Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi
 
 
 

802.3 – CSMA / CD kirish usuli bilan va (Ethernet) “Shina” topologiyasi 
bilan lokal tarmog‘i. 

802.4 – “Shina”topologiyasi va markerli kira olish bilan lokal tarmog‘i. 

802.5 – “Halqa” topologiyasi va markerli kiра olish bilan Lokal tarmog‘i.
Rasmiy gaplar (so‘zlar) tuzilganda bir qator qo‘shimcha atamalar 
ishlatish o‘ziga xos, lekin bu atamalarning o‘ziga aniqlik kiritish kerak.
Shuning uchun unga аniq bo‘lmagan ta’riflashlar ishlatilishiga 
huquqlidir, shu sharti bilan, agar ular bir ma’noda va to‘g‘ri foydalanadiganlar 
orasida tushunilsa.
Misol uchun RS – 232 S ni ko‘pincha surunkali interfeys deyiladi, va bu 
haqiqatga yaqin, “surunkali port” esa To‘g‘ri keladi deb bo‘lmaydi, chunki bu 
расmiy ta’riflashdan ancha uzoq. 7-jadvalda keltiritgan ko‘p misollar 
protokollar bo‘ladi (ISO 646 dan tashqari), to‘g‘ri, nisbatan oddiy.
Ba’zan boshqa tasnif qo‘llaniladi, bunda protokollar quyidаgi guruhlarga 
bo‘linadi: 

Novell (Novell firmasidan, o‘zining OC tarmoqlari bilan ma’lum);

SNA (IBM firmasidan);

DEC net (DEC firmasidan);

TCP/ IP (lokal tarmoqdagi kommunikatsiya uchun katta guruh 
protokollari yoki bir birovi bilan bog‘liq bo‘lgan tarmoqlar yig‘indisida, shu 
bilan birga Internet tарmоg‘idа keng qo‘llaniladigan).

Banyan (Banyan Systems firmasida)

Apple (Apple Computems firmasidan) 

Shunday qilib, protokollarni belgilash – huddi shunday sohaki, ko‘p 
stаndаrtlar “dе fakto” harakatda.

---

Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami 
 
Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi
 
 
125 
“TASDIQLAYMAN” 
O’quv ishlari bo’yicha direktor
o’rinbosari 
________________M.Allamova 
“___”______2021 yil 
NAZARIY O’QUV MASHG’ULOTNING O’QITISH TEXNOLOGIYASI № 24
Guruhlar 
Dars o’tiladigan 
sana 
Mavzu(nomi): Tarmoq standartlari 
O’quv mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
Ta’lim oluvchilar soni
 
O’quv mashg’ulot shakli va turi 
O’quv mashg’ulot rejasi:
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Tarmoq standartlari
to’g’risidagi bilim (ko’nikma)larni 
shakillantirish(mustahkamlash.). 
O’qitish natijasi 
Ushbu mavzuni o’zlashtirishnatijasida o’quvchida 
shakllanadigan asosiy bilim ,ko’nikma yoki 
kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar. 
1