|
global tarmoqlor, regional (mintaqaviy)
tarmoqlar, lokal (mahalliy) tarmoqlar.
Global kompyuter tarmoqlari
turli mamlakatlarda, turli qitalarda
joylashgan abonentlarni birlashtiradi.
Abonentlar orasida aloqa bunday tarmoqlarda telefon aloqa liniyalarda,
radioaloqa va sputnik aloqa tizimlari asosida amalga oshiriladi.
Mintaqaviy kompyuter tarmoqlari
bir-biridan ancha uzokda joylashgan
biror mintaqaga tegishli abonentlarni birlashtiradi.Masalan, biror shahar
ichidagi yoki iqtisodiy regionda yoki alohida bir mamlakatda joylashgan
abonentlarni birlashtiruvchi tarmoq.
Lokal (mahalliy) tarmoq
kichik bir hududda joylashgan abonentlarni
birlashtiradi. Bunday tarmoq odatda aniq bir joyga bog`langan bo`ladi.
Masalan, biror korxona yoki tashkilotga.Mahalliy tarmoqning uzunligini 2-3
km bilan cheklanishi mumkin.
Global, mintaqaviy va mahalliy tarmoqlar birlashmasi ko`p tarmoqli
ierarxiyani tashkil etish imkonini beradi. Masalan, Internet kompyuter tarmog`i
keng tarqalgan, ommaviylashgan global kompyuter tarmog`idir.Uning
Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami
Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi
129
tarkibiga erkin ravishda birlashgan tarmoqlar kiradi.Uning nomining o`zi
«tarmoqlar orasida» ma’nosini bildiradi.Internet alohida tarmoqlarni
birlashtirgan.Shuning uchun u katta imkoniyatlarga ega.
O`zining shaxsiy kompyuteri orqali Internetning ixtiyoriy abonenti
axborotni boshqa shaharga uzatishi, Vashington kongressi kutubxonasidagi
adabiyotlar katalogini ko`rib chiqish, Nyu-Yorkdagi metropoliten muzeyining
eng so`nggi ko`rgazmasining rasmlari bilan tanishib chiqish, tarmoqqa
ulangan abonentlar bilan konferensiyada yoki o`yinda ishtirok etishi mumkin.
Internetning asosiy tarkibini mahalliy kompyuter tarmoqlari tashkil etadi.
Bunday tamoyillar asosida kompyuter tarmoqlarining standart
texnologiyalarini tavsiflash mumkin (2.1.-rasm).
2.1.-rasm. Tarmoqlar texnologiyalari tavsifi
130
Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami
Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi
Globaltarmoqlar
Avvaliga turli hududlarda, masalan boshqa shahar va davlatlarda
joylashgan kompyuterlarni birlashtiruvchi global tarmoqlar vujudga kelgan
(Wide Area Networks, WAN). Kompyuter tarmoqlari boshqa, ancha eski va
keng tarqalgan telefon tarmoqlaridan ko’p xususiyatlarga ega edi.
Katta masofalarga yuqori sifatli aloqa liniyasini yotqizish juda qimmatga
tushishi sababli birinchi global tarmoqlarda ko’pincha avval boshqa maqsadlar
uchun qurilgan aloqa kanallaridan foydalanilgan.Masalan, ko’pyillar davomida
global tarmoqlar vaqtning harmomentida faqat bitta analog shakldagi
so’zlashuvchi uzatishga qodir bo’lgan tona chastota kanallari asosida qurilgan.
Global kompyuter tarmoqlari rivoj lanishi ko’p jihatdan Telefon
tarmoqlari rivojlanishiga bog’liq bo’ldi. 60-yillar oxiridan telefon tarmoqlarida
ovozni raqamli ko’rinishda uzatish keyinchalik ATS va foydalanuvchilarni
ulovchi, bir vaqtda o’nlab va yuzlab so’zlashuvlarni uzata oluvchi yuqori tezlikli
raqamli kanallar paydo bo’lishiga olib kelgan. Birlamchi, ya’ni asos tarmoqlar
uchun plezixron raqamli ierarxiya (Plesiochrohous Digital Hierarchy, PDH),
ishlabchiqildi.
Avvaliga PDH texnologiyasi 140 Мbit/s tezlikda ishlagan.Lekin 80-
yillarda sinxron raqamli ierarxiya (Synchronous Digital Hierarchy, SDH) paydo
bo’ldi va raqamli kanallar tezligi diapazonini 10 Gbit/s tezlikkacha kengaytirdi,
spectral multiplekslash texnologiyasi (Dese Wave Division Multiplexing,
DWDM) esa–yuzlab gigabitdan xatto sekundiga bir necha terabitgacha.
Hozirda global tarmoqlar ko’rsatilayotgan servislar xilma-xilligi va sifati
bo’yicha ancha keyin yaralgan bo’lsada bu borada uzoq vaqt pesh qadam
bo’lgan local tarmoqlar bilan raqobatlasha oladilar.
Lokal tarmoqlar
Lokal tarmoqlar (Local Area Networks, LAN) – kata bo’lmagan hududda,
odatda 1-2 kmradi usatrofida, joylashgan kompyuterlar birlashmasidir.
Umumiy olganda local tarmoq bir tashkilotga tegishli bo’lgan kommunikatsiya
tizimidir.
Hisoblash texnikasi foydalanuvchilarining ehtiyojlari ortib bordi. Ularni
endi o’z kompyuterlarida boshqalardan uzilgan holda ishlash qoniqtirmay
Do'stlaringiz bilan baham: |
