|
2.2. Ob’ektga yo‘naltirilgan taqsimlangan tizimlar
Yuqorida qayd etilganidek, taqsimlangan tizimlarni yaratishda eng muhim
masala bu oraliq muhit faoliyatini yaratish hisoblanadi.
Unikal oraliq muhitni yaratish ( ya’ni, har xil sistemaviy dasturiy ta’minot
negizida shakllantirilgan kompyuterlarni yagona tizim shakliga keltirishni
ta’minlaydigan muhitni yaratish) bir tarafdan katta xarajatlarni talab qiladi,
Foydalanuvchilar
Foydalanuvchilar
Ma’lumotlar
bazasi
Ma’lumotlar
manbasi
Foydalanuvchi
interfeysi
komponentlari
Mantiqiy ilova
komponentlari
Ma’lumotlarga
kirish
komponentlari
105
ikkinchi tarafdan – to‘liq bo‘lmagan yechimlar asosida yaratilgan tizim ko‘zlangan
maqsadga javob bermay qoladi.
Yangi taqsimlangan tizimni yaratish uchun kam bo‘lmagan xarajatlar
evaziga unikal oraliq muhit dasturiy ta’minoti (DT) ni yaratish o‘rniga oraliq
sathga mos keladigan mavjud DT lardan foydalanish (middleware) maqsadga
muvofiq bo‘ladi. Ammo oraliq muhit uchun yaratilgan har qanday dasturiy
ta’minot rejalashtirilgan oraliq muhit vazifasini bajaravermaydi.
Taqsimlangan tizimlar uchun o‘zining holati (ma’lumotlari) bilan
xarakterlanuvchi ob’ektlarga bo‘linish va bu holatlarga kirishni ta’minlovchi
interfeyslar juda muhim hisoblanadi. Chunki, bir mashinada joylashgan interfeys
orqali boshqa mashinadagi resurslarga (ob’ektlarga) kirishga to‘g‘ri keladi.
Boshqa so‘z bilan, har xil platformadagi kompyuterlarda saqlanayotgan
ma’lumotlarga kirish uchun maxsus interfeys dasturlari talab etiladi.
Taqsimlangan ob’ektga bog‘langan foydalanuvchi ilovasi ishga tushganida
uning manzil kengligida o‘rinbosar (proxy) deb nomlanuvchi ob’ekt interfeysi
joriy etilishi axborotni taqsimlangan rejimda taqdim etilishini ta’minlaydi.
Ob’ektning muhim xususiyatlaridan biri – bu uning saqlanishi hisoblanadi.
Saqlangan ob’ekt – bu o‘zining joriy serveri joriy kengligida bo‘lmay turib, ya’ni
serverga bog‘liq bo‘lmagan holda mavjudlikni davom ettiruvchi ob’ekt
hisoblanadi. Amaliyotda bu shuni bildiradiki, ob’ektlar bilan ishlovchi server uni
qo‘shimcha xotira qurilmasida saqlaydi. Server o‘zining ishini to‘xtatishi mumkin,
ammo uni yangilab saqlangan ob’ekt holatini o‘qishi va unga yo‘naltirilgan
so‘rovlarni qayta ishlashga kirishishi mumkin. Bunday hususiyatga ega bo‘lmagan
ob’ektlar faqatgina ularni server boshqarganda mavjud bo‘ladi.
CORBA (Common Object Request Broker Architecture) andozasiga mos
qilib yaratilgan dasturiy ta’minot TT oraliq muhitining yuqori talablariga javob
beradigan dasturiy mahsulotlaridan biri hisoblanadi.
Bu ideologiyada tizim taqsimlangan ob’ektlar texnologiyasi negizida
yaratiladi – tizim bir necha o‘zaro bir-birlari bilan munosabatda bo‘ladigan
komponentalardan (ob’ektlardan) tarkib topadi.
106
TT larni taqsimlangan ob’ektlar texnologiyasidan foydalanib yaratishda
ob’ektga yo‘naltirilgan usulning hamma afzalliklaridan foydalaniladi. Ular:
- qayta ishlash jarayonlarining vaqtini qasqartirilishi;
- xatolar sonini keskin kamayishi;
- dastur komponentalarini qayta ishlatish mumkinligi;
- kelajakda tizimni o‘zgartirish osonligi.
Bunday tizimlarning yana bir muhim afzalligi – «ingichka» mijoz ob’ektini
yaratish mumkinligi hisoblanadi (2.5 – rasm). Dasturchilarga tizimdagi mavjud
komponentalardagi resurslar asosida tez va samarali ko‘pfunksional ilovalarni
yaratishlari uchun qulay imkoniyatlar yuzaga keladi, bu yangi tizimni ishlab
chiqishda mablag‘larni sezilarli darajada iqtisod qilinishiga olib keladi.
Komponenta
(modul)
asosidagi
taqsimlangan
ilovalar
bir-biriga
bog‘lanmagan holda yaratilishi va o‘zgartirilishi mumkin. Butun tizim avtonom
modullarga bo‘linadi, ular asosidagi faoliyat boshqalariga bog‘liq bo‘lmagan holda
alohida bajarilishi, lekin kerak bo‘lganida bir modul boshqalari bilan o‘zaro
munosabatda bo‘lishi mumkin.
Buning uchun modullar (komponentalar) bunday munosabatlarga imkon
yaratadigan maxsus protokol va interfeyslar bilan birgalikda ishlash qobiliyaiga
ega bo‘lishlari kerak bo‘ladi. Modullarda qo‘llanilgan usullar bir-biridan
izolyatsiyalangani sababli, ular bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan holda ishlab chiqiladi.
Shunday qilib, komponentani ishlatish darajasi tizimning boshqa qismidagi
boshqaruv kodining xolatiga bog‘liq bo‘lmaydi. Bu xolat bir nechta komandalarni
ilovalarning har xil bo‘limlari bilan parallel ishlashiga imkon yaratadi.
Tizimda modulli yondoshuv bo‘lganligi sababli, yuzaga kelgan muammoni
yechish uchun ilovaning ma’lum bir funksional qismini almashtirish butun tizimni
global o‘zgarishiga olib kelmaydi. Boshqaruv kodi faqat o‘zgartirilishi kerak
bo‘lgan modullarda o‘zgartiriladi. Bu sodda va tez bajariladi.
CORBA tizimining vazifasi – izolyatsiyalangan tizimlarning integratsiyasini
amalga oshirish, ya’ni har xil tilda yozilgan va har xil tugunlarda ishlayotgan
dasturlarni bir – biri bilan o‘zaro munosabatda ishlay olishlarini, xuddi dasturlarni
107
bitta jarayonning adres maydonida joylashib, birgalikda ishlayotganlaridek xolatini
ta’minlab berish.
CORBA tizimi komponentalar (ya’ni, ob’ektlar) munosabatlarining
infrastrukturasi
OSI
modelining
taqdim
etish
va
amaliy
sathlarida
tashkillashtiriladi. U taqsimlangan tizimning hamma ilovalarini ob’ektlar deb,
qabul qilishga imkon yaratadi.
Ob’ektlar navbatma-navbat mijoz yoki server vazifasini bajarishlari mumkin
- agar ob’ekt boshqa ob’ektdagi ilovaga so‘rov bilan murojaat qilsa - mijoz rolini,
boshqa ob’ekt undagi ilovaga so‘rov bilan murojaat qilsa - server rolini o‘ynaydi.
CORBA ob’ekt modeli mijozlar va serverlar orasidagi munosabatlarni
aniqlab beradi.
«Mijoz» ob’ekt modellari serverlar tomonidan taqdim etiladigan xizmatlarga
so‘rov bilan murojat qiladigan ilovalar ko‘rinishida bo‘ladi.
«Server» ob’ekt modellari o‘z tarkibida bir muncha mijozlar tomonidan
taqsimlanadigan xizmatlar to‘plamini saqlaydi. Bunday ob’ektlarning interfeyslari
ma’lum bir ob’ekt klientlari tomonidan chaqirilishi mumkin bo‘lgan operatsiyalar
to‘plamini tavsiflaydi. Operatsiya so‘ralayotgan servisga yo‘l ko‘rsatadi.
«Server» ob’ektlarining faoliyati «Mijoz» ob’ekt modellari tomonidan
so‘raladigan xizmatlarni bajaradigan ilovalar asosida tashkil etiladi.
CORBA modeli asosida ikki, uch darajali mijoz-server tizimlariga
qaraganda ancha egiluvchan TT larni yaratish mumkin.
CORBA modelining asosiy komponenti bu ob’ekt so‘rovlarining brokeri
(Object Request Broker - ORB) hisoblanadi.
Uning asosiy vazifasi – ob’ekt-mijoz so‘rovlarini bajarish mexanizmini
taqdim etish, ya’ni - berilgan so‘rovga taalluqli ob’ektni qidirish, kerakli
ma’lumotlarni jo‘natish, ob’ektni qayta ishlash jarayoniga tayyorlash. Broker
mijoz va server ilovalari o‘rtasidagi munosabatlarning shaffofligini ta’minlaydi.
CORBA modeliga alternativ qilib, Microsoft Windows operatsion tizimi
asosida TT ning oraliq muhitini tashkil etish maqsadida bir nechta ob’ektli
modellar ishlab chiqilgan. Ular: Microsoft COM, DCOM, COM+, .NET.
108
Do'stlaringiz bilan baham: |
