Ko`chirma gap, o`zlashtirma gap

O`ZGALARNING NUTQINI IFODALASH USULLARI

Muallif o`z nutqida boshqalar ifodalagan fikrlardan ham foydalanishi mumkin. Bunday fikrlar ko`chirma gap, o`zlashtirma gap, dialog va ko`chirma shaklida beriladi.

1-§. Ko`chirma gap

O`zgalarning hech o`zgarishsiz berilgan gapi ko`chirma gap deyiladi. Ko`chirma gapda ikki xil gap bo`ladi: ko`chirilgan gap va muallif gapi. Ikkalasi birgalikda ko`chirma gapli qo`shma gapni hosil qiladi. Muallif gapining kesimi dedi, deb so`radi, deb javob berdi, gapirdi, so`zladi, aytdi kabi fe’llar bilan ifodalandi. Ko`chirma gaplar so`zlashuv va badiiy uslublarda ko`p ishlatiladi. Ko`chirilgan gap muallif gapidan avval, undan keyin, uning ichida, uning ikki tomonida kelishi mumkin: "Mehnat ishtaha ochar", - deydi bobom. CHo`pondan so`radik: "Bu qo`ylar kimning qo`yi?" “Men, - dedi u, - ertaga kelaman”. Bosh injener nihoyatda bosiqlik bilan: - Bu gapga Xudoyqulovning aloqasi yo`q, - dedi.(J.Abd.)

D i q q a t ! Ayrim darsliklarda ko`chirma gap va ko`chirmalar bitta umumiy matn degan nom ostida berilgan. Matnga quyidagicha ta’rif beriladi: “Ma’lum bir shaxs tomonidan ayrim voqea-hodisa, ko`rinish, narsa-buyumning izchil tasviri va tavsifi uchun tuzilgan gaplar sirasi(guruhi) matndir. Bu tasvirni har bir shaxs o`z bilim saviyasi, qobiliyati, iqtidori va sharoitiga mos ravishda ifodalashi ijodiylikdir”

Misollar: - Sultonim, rahmatni menga emas, dehqon boboga ayting. Ko`nglingiz xohishini shu kishi topdi, - deb javob beribdi Alisher Navoiy.

Matndagi har bir yangi fikr, yangi axborot xatboshi bilan beriladi