Kochia scoparia

I-боб. Адабиётлар шарҳи.
Ўсимликлар дунёси табиат бойликларидан бири хисобланади. Бизга маълумки ўсимликлар ем - хашак, курилиш материали, озик-овқат манбаидир. Яна ўсимликларнинг ажойиб хусусиятларидан бири уларнинг шифобахшлигидир. К. Х. Холматов ва З. Х. Хабибов (1976) ларнинг маълумотларига кўра, Ўзбекистондаги ёввойи холда ўсадиган ва маданий ўстириладиган ўсимликларнинг сони қарийб 4000 дан ортиқ, шулардан 500 дан ортиғи шифобахшлиги билан танилган.
Истиқболли озуқабоп ўсимликлардан бири Kochia scoparia –бургансупурги бўлиб, у шўрадошлар оласига мансуб бир йиллик бегона ўт. Пояси тик ўсади, сершох, бўйи 30-150 см. Барглари ништарсимон, ясси учлари ўткир. Гуллари бошоқсимон тўпгулга йиғилган. Меваси юмалоқ ёнғоқча. Ўқ илдизи тармоқланган. Июлдан центабргача гуллаб мевалайди бир тупи юз минг донагача уруғ беради. Kochia scoparia–бургансупурги табиий шароитда Россиянинг Европа қисмида, узоқ Шарқда, Кавказда, Марказий Осиёда, Белорусия, Ғарбий Сибир, Карпатлар ва ва Украинанинг Динепер туманида учрайди. Ўсимлик йўллар бўйлаб ахлат жойлари, солончаклар, қум, боғлар жойларини афзал кўради. Бегона ўтлар ўсимликлари сифатида Kochia scoparia–бургансупурги боғларда учрайди ва у – ҳам гуруҳлар, ҳам ёлғиз ўсиши мумкин.
Шунингдек Kochia scoparia –бурган супурги АҚШнинг Ғарбий ва Шимолий қисмида кенг тарқалган, Канаданинг кўп қисмида учрайди, айниқса қурғоқчил ва ярим қуруқ чўлларда, бутун Европа, Африка ва Жанубий Америкада учрайди (Фриесен ва бошқалар, 2009).
Kochia scoparia –бурган супурги барча турдаги чорва моллари учун овқатланиш қиймати беда миқдорига ўхшайди (Стуббевдиекк ва бошқалар, 2003.)
Kochia scoparia – бургансупурги пичан ёки силос учун агар кесилган бўлса у 18 дан 26 гача (45,7-66 см) баландликда уруғ ҳосил қилишдан олдин кесилиши керак (Ундерсандер ва бошқалар, 1990). Суғориладиган ва уруғланган шароитда Kochia scoparia -бурган супургни йилига тўрт маротаба кесиш мумкин эди. (Фостер, 1980). Пичан етиштириш бўйича хисоботлар 1 тонна/акр (2,25 т/га) дан (Хансон, 1988), 11,5 тонна/акр (26 т/га) гача (Фостер, 1980) минтақа, намлик ва ўғитланиш даражасига қараб ўзгарган.