Klinik dietologiya va nutrisiologiya

 
 

---

10 
 
DIETOLOGIYA VA NUTRITSOLOGIYA TARIXIDAN LAVHALAR 
 
Ovqatlanishning  inson  salomatligidagi  axamiyati  haqida  qadimiy 
manbalar. 
 
Nutritsiologiya  –  ovqatlanishning  tibbiy  muommalarini  o‘rganuvchi  fan 
bo‘lib,u    bir  qancha  sohalarni,  shu  jumladan,  hujayra  va  to‘qima  trofikasi, 
gastroenterologiya, dietologiya (parhezshunoslik) sohalarini qamrab oladi. 
Klinik dietologiya nutritsiologiya fanining bir qismi bo‘lib, u patologik jarayon 
bilan shikastlangan organ va sistemalarda modda almashinuv holatlarini oziq-ovqat 
mahsulotlarining dorivorlik xususiyatlari, organizm muhitiga ta’sir mexanizmlarini 
inobatga  olgan  holatda  kasallikni  davolash,  uning  zo‘riqishinining  oldini  olishga 
qaratilgan tadbirlarni majmuasidir. 
Shifokorlar  qadimgi  davrlardan  boshlab,  davolovchi  vosita  sifatida  kasal 
odamning  ovqatlanishiga  katta  ahamiyat  berishgan.  Tibbiyot  tarixini  o‘rganishda 
asosiy manbalar bo‘lib xizmat qiladigan qadimiy qo‘lyozmalarda misrlik va yahudiy 
shifokorlari bemorlarni davolash uchun turli xil ovqatlardan foydalanishgan. Omon 
qolgan  qadimiy  matnlarda  ta’kidlanganidek,  bizning  davrimizga  qadar  yashagan 
misrliklar,  yunonlar,  yahudiylar,  rimliklar,  arab  xalqlari  ovqatlanishning  muhim 
dorivorlik  ahamiyatini  juda  yaxshi  tushunishgan.  Shu  sababli,  bu  xalqlarning  eng 
uzoqni  ko‘rgan  va  ilg‘or  vakillari  ovqatlanishni  tartibga  solishga  intilib,  ushbu 
tartibga  binoan  ba’zi  ovqatlardan  foydalanishni  ta’qiqlovchi  diniy  qonunlar  joriy 
qilingan,  shuningdek  ma’lum  fasllarda  ovqatlanish  vaqti-vaqti  bilan  cheklangan. 
Me’yoridan  ko‘p  ovqatlanish  bilan  og‘rigan  odamlar  uchun  ushbu  "cheklash 
terapiyasi",  shubhasiz,  metabolik  jarayonlarni  yaxshilashga  yordam  beradi. 
Sog‘liqni saqlashning ovqatlanish sharoitlari va sifati bilan aloqasi ko‘plab qadimgi 
xalqlar  tomonidan  o‘rganilgan.  Qadimgi  taniqli  olimlar  ovqatlanish  va  ayniqsa 
parhez ovqatlanishga katta e’tibor berishgan. Qadimgi Misrda qovun va tarvuzning 
diurezga ta’siri  ma’lum bo‘lgan, ich qotishi, qo‘pol tolali sabzavotlar,  mevalar  va 
don  mahsulotlari  ishlatilgan.  O‘rta  asrlarda  madaniyatning  pasayishi  davrida 
farmakoterapiya  deyarli  faqat  gullab-yashnagan.  Ilohiyot  va  alkimyoga  bo‘lgan 
ishtiyoq  barcha  kasalliklarni  mo‘’jizaviy  ravishda  davolab,  "ilohiy  ta’minot"  ga 
ishonishga  va  "sehrli  tosh"ni  izlashga  olib  keldi.  Insoniyatni  ovqatlanishi  va  unga 
mos kasalliklarda davo choralari eramizdan avvalgi IX asrda Hindistonda Ayuveda 
(hayot haqida ilm) kitobida bayon etilgan. Keyinchalik eramizdan avvalgi IV asrda 
buyuk  yunon  allomalari  tomonidan  ovqatlanish  masalalari  va  ular  yordamida 
davolash,  kasalliklarni  oldini  olish  muammolariga  ilmiy  amaliy  yondoshganlar. 
Jumladan