Klinik dietologiya va nutrisiologiya

TYoK – toyingan yog kislotasi. 
XB – xalqaro birlik. 
UTT – ultratovish tekshiruvi. 
UNICEF – United Nations Children’s Fund. 
YIK – yurak ishemik kasalligi. 
YaTYoK – yarim toyingan yog kislotasi. 
 
 
 
 
 
 

---

8 
 
SO‘Z BOSHI 
 
Kimki  o‘z  sog‘lig‘ini  saqlamoqchi  va 
mustahkamlamoqchi bo‘lsa, ovqatlanish 
tartibiga, 
iste’mol 
qilinayotgan 
taomning  sifatiga,  miqdoriga,  iste’mol 
qilish  vaqtiga  va  hazm  bo‘lish 
jarayoniga e’tiborini qaratmog‘i lozim. 
Abu Ali ibn Sino 
 
Insonning  salomatligi  mehnat  qobiliyati  va  uzoq  faol  umr  ko‘rishi  ko‘pdan 
uning  ovqatlanish  holatiga  bog‘liqligi  qadimdan  Hindistonda  “Ayuveda”  (hayot 
bilimi)  kitobida  buyuk  allomalar  Gippokratning  “Dietika”  Abu  Ali  ibn  Sinoning 
“Tib  qonunlari”  asarlarida  bayon  etilgan  va  hozirgi  vaqtga  qadar  ovqatlanish 
jarayonida  tibbiyotda  ilmiy  amaliy  yondoshilgan  bo‘lsada,  bu  sohada  bir  qancha 
dolzarb muammolar mavjud. 
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan sog‘lom ovqatlanish tamoyillarini  
tavsiya etilishi ko‘pgina noinfektsion kasalliklarni (yurak ishemik kasalligi, Qandli 
diabet,  gipertoniya,  Semizlik  va  boshqalar)  profilaktikasida  katta  ahamiyatga  ega. 
Shuningdek  turli  kasalliklar  davosida  parhez  ovqatlanish  va  dietoterapiyaning 
samaradorligi ilmiy asoslangan. Ushbu o‘quv qo‘llanma dietologiya mutaxassisligi 
bo‘yicha  magistrlar  va  mutaxassislarga  mo‘ljallangan  bo‘lib,  kasalliklarni  oldini 
olishda nutrientlarni ahamiyati va ularni rivojlanishida qo‘zg‘alish, reabilitatsiya va 
remissiya davrlarida dietoterapiyani turli usullarini qo‘llash keltirilgan. Kasallik va 
sindromlarni  davolash  jarayonida  bemornig  klinik  va  laborator  ko‘rsatkichlari 
asosida  dietoterapiya  belgilanadi.  Shuning  uchun  kasalliklarni  kechishi, 
xususiyatlari  va  asoratlarining  klinik  tavsifi  keltirilib,  organizmda  makro, 
mikroelementlar  va  vitaminlar  miqdorini  o‘zgarishiga  baho  berilgan.  Shuningdek 
bemorlarni og‘ir holatlarida, jumladan koma, operatsiyadan so‘ngi davrlarda enteral 
va parenteral davo ovqatlantirish usullari bayon etilgan. Pevzner dietasi kasalliklar 
parhez  davosida  asos  bo‘lib  kelgan  bo‘lsada,  hozirgi  vaqtda  ayrim  kasalliklarni 
klinik nozologiyasiga mos va maxsus dietoterapiya usullari keltirilgan. Bemorlarda 
ko‘p uchraydigan nafas a’zolari, yurak qon tomir, oshqozon ichak, jigar o‘t yo‘llari, 
endokrin, jarrohlik, yuqumli, irsiy, onkologik, ruhiy va boshqa kasalliklarda klinik 
jarayonning  holatiga  bog‘liq  holda  davo  ovqatlanish  ratsioni  ko‘rsatilgan. 
Kasalliklarda  makro,  mikroelementlar  va  vitaminlar  meyorini  buzilishini  dori 
vositalari va parhez davolash bilan uyg‘unlashtirish masalalari tahlil etilgan. Vrach 
dietolog tomonidan kasallikni davolash davrida ayrim klinik belgilarini o‘zgarishiga 
xos dietoterapiya ishlab chiqilishi bayon etilgan, albatta oziq ovqat mahsulotlarining 
xavfsizligi, tayyorlash texnologiyalarini ko‘rsatilgan holda. 
O‘quv qo‘llanma bemorlarda dieta va nutrientlarni belgilashda kasallikni klinik 
kechish  dinamikasini  va  bosqichini  hisobga  olgan  holda  ovqat  ratsioni  tuzish 
ko‘rsatilgan.  O‘zbekiston  sog‘liqni  saqlash  vazirligi  tomonidan  davolash 

---

9 
 
profilaktika muassasalarida parhez ovqatlanishni tashkil etishni tasdiqlangan shakli 
berilgan. 
O‘quv qo‘llanma klinik dietologiya mutaxassisligiga oid test nazorat savollar 
bilan yakunlanadi.