Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Nazorat savollari:  
1.  GIS  ishi  uchun  potentsial  foydali  ma'lumotlar  qaerdan  olinishi 
mumkin? 
2.  Ma'lumotlar  maqsadli  GIS  dasturi  bilan  mos  kelmasa,  nima  qilish 
kerak? 
 
2.10. Geografik ma’lumotlarning formatlari 
 
Turli  xil  formatdagi  tashqi  ma’lumotlar  manbalaridan  olingan 
axborotlar  bilan  ishlashda  eng  katta  masala  -  bu  ushbu  ma’lumotlarni 
kodlash  bilan  bog‘liq  hisoblanadi.  Hozirgi  vaqtda  nafaqat  GAT 
fuknsiyalarini  bajarish  imkonini  beruvchi  formatlarda  emas,  balki 
ma’lumotlarning bir qator ko‘plab formatlarda saqlanishi qayd qilinadi.  
Ma’lumotlar  bazasini  yaratishning  iqtisodiy  qiymati  sezilarli 
darajada  katta  mablag‘larni  sarqlashni  talab  qiladi,  shu  sababli  hozirgi 
vaqtda  tizimlar  o‘rtasida  o‘zaro  ma’lumotlar  almashinishini  amalga 
oshirish  imkonini  beruvchi  qurilmalar  va  dasturlar  ishlab  chiqilishi 
amalga oshirilmoqda.  
Hozirgi  vaqtda  bajariladigan  ishlarni  osonlashtirish  uchun,  GAT 
tarkibida  DWG,  DXF,  DGN  kabi  va  boshqa  ko‘plab  dasturlar  mavjud 
bo‘lib,  bu  dasturlar  turli  xil  formatdagi  ma’lumotlarni  o‘qish  imkonini 
beradi.  Hozirgi  vaqtda  GAT  tarkibida  mavjud  geografik  ma’lumotlarni 
standartlashtirish bo‘yicha 25 ta halqaro miqyosda faoliyat olib boruvchi 
tashkilotlar mavjud hisoblanadi.  
Shunday  qilib,  ishonchli  ma’lumotlar  manbalari  tanlab  olinganidan 
keyin,  bu  axborotlarni  GAT  ma’lumolari  tarkibiga  joylashtirish  talab 
qilinadi.  
 
DWG  formati  ko‘pgina  ATLT  ilovalarida  bilvosita  foydalanilishi 
imkoniyatiga  ega  hisoblanadi  (ATLT  -  Avtomatik  tarzda  loyihalashtirish 
tizimi),  ya’ni  bunda  bitta  formatdagi  ma’lumotlar  import-eksport 
funksiyasi  orqali  boshqa  formatga  o‘tkaziladi.  .dws («
drawing 
standards
» -  «
chizma  standarti
»)  va  Shuningdek,  .dwt («
drawing 
DWG
(ingliz tilida - «
drawing
» - «
chizma
» degan ma’noni anglatadi) -
loyihalashtirishga tegishli bo‘lgan va meta-ma’lumotlardan tashkil topgan -
ikki o‘lchamli (2D) va uch o‘lchamli (3D) shaklda axborotlarni saqlashning
binar (ikkilik) formatidagi fayl hisoblanadi.

---

 
56 
template
» -  «
chizma  shabloni
»  formatlari  ham  DWG  formatiga  tegishli 
hisoblanadi.  dwg  formatida  funksiya  bajaruvchi  zamonaviy  dasturlar 
ko‘pincha  holatlarda  vaqtinchalik  va  zahira  ma’lumotlar  nusxalarini 
diskda dwg kengaytmali fayllarda saqlashni ta’minlaydi.  
 
Bu  format 
Autodesk
  firmasi  tomonidan 
AutoCAD
  tizimi  uchun 
yaratilgan.  Ushbu  format  PC  platformasida  deyarli  barcha  CAD-
tizimlarda ishlash imkonini beradi.  
Agar,  ma’lumotlarning  formati  belgilangan  talablarga  javob 
bermasa, u holda uni o‘zgartirish zarur hisoblanadi. Formatni o‘zgartirish 
uchun  maxsus  dasturiy  ta’minot  talab  qilinadi.  Bunda  ushbu 
foydalaniluvchi  dasturdan  foydalanishda  formatlanishi  talab  qilinuvchi 
ma’lumotlarning  semantik  yoki  sintaktik  tavsifda  o‘zgartirilishi  zarurligi 
hisobga  olinadi.  Sintaktik  qayta  o‘zgartirishlar  -  bu  dasturlar  o‘rtasida 
maxsus  raqamli  simvollar  hisobga  olinishini  anglatadi.  Semantik  qayta 
o‘zgartirish esa - bu geografik axborotlarni hisobga olishni ifodalaydi.