Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Nazorat savollari: 
1. LANDSAT kosmik sur’atlari qanday xususiyatlarga ega? 
2. IKONOS kosmik sur’atlari qanday xususiyatlari mavjud? 
3. ASTER kosmik sur’atlari qanday xususiyatlarga ega? 

---

 
150 
10.5. Joylashish joyini (pozitsiya) aniqlashga mo‘ljallagan global 
tizimlardan foydalanish 
 
Oxirgi  yillarda  dunyo  miqyosida  joylashish  joyini  (pozitsiya) 
aniqlashga 
mo‘ljallagan 
global 
tizimlardan 
foydalanish 
keng 
ommalashishi  kuzatilmoqda.  Joylashish  joyini  aniqlashga  mo‘ljallagan 
dastlabki global tizim - GPS (Global Positioning System) mutlaqo harbiy 
maqsadlarda  ishlab  chiqarilgan.  GPS  global  navigatsiya  tizimi  bir 
vaqtning  o‘zida  dunyoning barcha  mintaqalarida  qabul  qilinishi  mumkin 
bo‘lgan, navigatsion signallarni uzatish uchun mo‘ljallangan. 
 GPS-tizimlarni  yaratish  tashabbusi  AQSH  Mudofaa  vazirligi 
tomonidan  ilgari  surilgan.  Bu  tizimning  ishlab  chiqilishi  bo‘yicha  ishlar 
1973-yilda  boshlangan  bo‘lib,  bu  davrda  AQSH  Mudofaa  vazirligi 
tomonidan  erda  joylashgan  Loran-C  va  Omega  navigatsiya  tizimlari, 
Shuningdek Transit su’niy yo‘ldosh tizimlarinining o‘rnini almashtirishga 
kirishgan.  
Er sharining har qanday hoxlagan nuqtasida ayni joriy vaqt rejimida 
joylashish  koordinatalrini  aniqlash  uchun  mo‘ljallangan  su’niy  yo‘ldosh 
tizimini yaratish loyihasi - NAVSTAR GPS (
NAVigation Satellite Timing 
And  Ranging  Global  Positioning  System 
-  ya’ni, 
vaqt  va  uzunlikni 
aniqlash  navigatsiya  tizimi
)  deb  nomlangan.  Hozirgi  vaqtda  keng 
qo‘llaniluvchi  GPS  shaklidagi  qisqartma  atama  keyinroq  ishlatila 
boshlangan  bo‘lib,  bu  davrga  kelib  ushbu  tizim  nafaqat  harbiy 
maqsadlarda,  balki  tinchlik  maqsadlarida  ham  qo‘llanila  boshlangan. 
Amerika  qo‘shma  shtatlari  miqyosida  dastlabki  bu  yo‘nalishdagi  orbital 
tizimni  qayta o‘zgartirish ishlari 1989-yil iyun oyidan 1994-yilning  mart 
oyigacha  davrda  amalga  oshirilgan.  Jumladan,  er  orbitasiga  Block  II 
modelidagi 24 ta su’niy yo‘ldosh tizimlari olib chiqilgan. GPS-tizimining 
to‘liq yakunlangan holatdagi tizimi 1995-yildan boshlab ishga tushirilgan. 
Hozirgi  vaqtda  ham  bu  tizim  AQSH  Mudofaa  vazirligi  tomonidan  keng 
ko‘lamda foydalaniladi.