Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Nazorat savollari: 
1. Multispektral tadqiqotning asosiy maqsadi nimadan iborat? 
2. Radar va lidar qanday qobiliyatga ega? 
 

---

 
145 
10.4. Turli xil kosmik tasvirlarning (Landsat, Ikonos, Quickbird, 
Terra va boshqa su’niy yo‘ldoshlar orqali olingan tasvirlar) xossalari 
haqidagi axborotlar 
 
Landsat su’niy yo‘ldosh tasvirlari
 
Landsat dasturi - Er planetasi foto-tasvirlarini su’niy yo‘ldosh orqali 
olish  bo‘yicha  nisbatan  shakllanish  davomiylik  davri  uzoq  bo‘lgan 
loyihalardan  biri  hisoblanadi.  Ushbu  loyiha  doirasida  ishlab  chiqilgan 
dastlabki  su’niy  yo‘ldosh  1972-yilda  fazoga  uchirilgan  bo‘lib,  hozirgi 
vaqtda  oxirgisi  sifatida,  2013-yil  11-fevral  sanasida  orbitaga  chiqarilgan 
Landsat
 
8
  su’niy  yo‘ldoshini  ko‘rsatib  o‘tish  mumkin.  Landsat  su’niy 
yo‘ldoshlariga  o‘rnatilgan  qurilmalar  yordamida  milliardlab  tasvirlar 
olingan. 
 
 
10.3.1-rasm. Landsat 4 kosmiy yo‘ldoshi yordamida tushirilgan tasvir (4 
kanalli asosda - 57 m/piksel qiymatida), ushbu tasvir 1977-yilda Jizzax 
cho‘llari hududi bo‘yicha qayta ishlangan. 
 
10.3.2-rasm.  Landsat  4  su’niy  yo‘ldoshi  yordamida  olingan  tasvir  (4 
kanalli  -  57  m/piksel),  ushbu  tasvir  1980-yilda  Jizzax  cho‘li  hududi 
bo‘yicha ishlab chiqilgan. 

---

 
146 
 
 
10.3.3.-rasm. Landsat 7 su’niy yo‘ldoshi yordamida olingan kosmik tasvir 
(7  kanalli  -  28  m/piksel),  ushbu  tasvir  1980-yilda  Jizzax  cho‘li  hududi 
bo‘yicha ishlab chiqilgan. 
 
 
10.3.4.-rasm. Landsat 7 su’niy yo‘ldoshi yordamida olingan kosmik tasvir 
(7 kanalli - 28 m/piksel), ushbu tasvir 2002-yilda Jizzax cho‘li hududi 
bo‘yicha ishlab chiqilgan. 
 
 
10.3.5.-rasm. Landsat 8 su’niy yo‘ldoshi yordamida olingan kosmik tasvir 
(11 kanalli - 28 m/piksel), ushbu tasvir 2013-yilda Jizzax cho‘li hududi 
bo‘yicha ishlab chiqilgan. 

---

 
147 
 
AQSH  miqyosida  va  Shuningdek,  butun  dunyo  bo‘yicha  tegishli 
stansiyalarda  su’niy  yo‘ldoshlar  yordamida  olingan  tasvirlar  qishloq 
xo‘jaligi,  kartografiya,  tuproqshunoslik,  geologiya,  o‘rmonshunoslik  va 
boshqa  shu  kabi  sohalar  uchun  takrorlanmas  qimmatga  ega  bo‘lgan 
resurslar  sifatida  o‘rin  uttadi.  YUqorida  ta’kidlab  o‘tilganidek, 
Landsat 
7
 dan keyingi avlod su’niy yo‘ldosh tizimlarida kosmik tasvirlar makonga 
oid  ruxsat  etilish  qiymati  har  bir  piksel  hajmda  15  dan  60  metrgacha 
ruxsat  etilish  darajasi  qiymatida  bo‘lishi  qayd  qilinadi.  Butun  planeta 
bo‘yicha makonga oid ma’lumotlarni yig‘ishning davriylik tavsifi dastlab, 
16-18 sutkani tashkil qiladi.  
IKONOS
 
(grek  tilida  - 
εἰκών,  eikon
  - 
ko‘rinish,  timsol
  degan 
ma’noni  anglatadi  [
https://ru.wikipedia.org/wiki/IKONOS-cite_note-
kramer-1
])  -  bu  panxromatik  rejimda,  1  m  ruxsat  etilish  darajasida 
tasvirga olishni ta’minlab beruvchi, tijorat maqsadlarida ishlab chiqarilgan 
birinchi  su’niy  yo‘ldosh  tizimi  hisoblanadi.  Bu  tizim 
GeoEye
 (hozirgi 
vaqtdagi  - 
Digital  Globe
)  kompaniyasi  buyurmasi  asosida, 
Lockheed 
Martin
  kompaniyasi  tomonidan  ishlab  chiqarilgan.  IKONOS  su’niy 
yo‘ldosh  tizimi  yuqori  darajada  manyovrlarni  amalga  oshira  olishi,  bir 
martalik o‘tish davomida katta maydon bo‘ylab (5000 m
2 
gacha) tasvirga 
olish  imkoniyatiga  egaligi,  Shuningdek  bitta  o‘ramda  stereo-juftliklarni 
olish  imkoniyatini  berishi  bilan  farqlanadi.  Dastlab,  bir  xildagi  ikkita 
ushbu  modeldagi  su’niy  yo‘ldoshni  Er  orbitasiga  chiqarish 
rejalashtirilgan,  biroq  1999-yil  27-aprel  sanasida  ulardan  birinchisini 
uchirish  raketa-tutqichining  halokatga  uchrashi  sababli,  muvafaqqiyatsiz 
yakunlangan [
https://ru.wikipedia.org/wiki/IKONOS-cite_note-kramer-1
].  
IKONOS-2  su’niy  yo‘ldoshining  uchirilishi  (1999-yil  24-
sentyabrda) bilan, Erni  masofadan  turib  zondlash  fuqarolik  segmentida 1 
m  ruxsat  etilish  darajasida  tasvirga  olish  yo‘nalishida  yangi  era 
boshlangan  [
https://ru.wikipedia.org/wiki/IKONOS-  cite_note-directory-
2
]. 
 

---

 
148 
 
10.3.6-rasm. IKONOS su’niy yo‘ldosh tizimi yordamida olingan, qadimiy 
shahar harobalari qoldiqlari hududining kosmosdan ko‘rinishi.