Klassik iqtisodiy maktabning to‘la to‘la shakllanishi, Smit va Rikardolarning iqtisodiy ta’limotlari. Reja: A. Smit va uning «Odamlar boyligi…»

«Asr stagnatsiyasi»
D.Rikardo o‘z ta’limotida qo‘yidagi xulosaga keladi: «jamiyat evolyutsiyasi mehnatga bo‘lgan talabning ko‘payishiga olib keladi – bu esa aholining o‘sishini rag‘batlantiradi. Aholining o‘sishi yomon yer uchastkalarini ishlashga majbur etadi va shu bilan bir vaqtda oziq-ovqat mahsulotlari bahosining oshishini va yer rentasining ko‘payishini keltirib chiqaradi.Shungako‘ra dadbirkorer egasi va yollanma ishchilarning ish haqini oshiradi. Bunda tadbirkorning daromadi kamayadi. Bu esa foyda noromasining pasayishiga olib keladi. Foyda normasining pasayib borishi bilan birga investitsiyaga va ishlab chiqarishni kengaytirishga bo‘lgan qiziqish kamayadi. Natijada iqtisodiyot ertami-kechmi o‘z rivojlanishini to‘xtatadi. Bu «asr stagnatsiyasi»dir. D.Rikardo bu jarayonning oldini olishning qo‘yidagi yo‘llarini ko‘rsatib beradi:
1. Tug‘ilishni kamaytirish.
2. Texnika taraqqiyotini tatbiq etish;
3. Halqaro savdoni rivojlantirish, chet mamlakatlardan erkin don olib kelishni joriy etish


«Qiyosli ustunlik nazariyasi»
Xalqaro mehnat taqsimotiga asoslangan holda, u qiyosli ustunlik nazariyasini yaratdi. Bu nazariyaning asosiy qoidasi shundan iboratki, har bir mamlakat o‘zining muayyan tovarni ishlab chiqarishga ketadigan harajatlari bilan uni sotib olishga ketadigan harajatlari o‘rtasidagi farqni hisobga olgan holda tashqi savdodan foyda ko‘radi. Muayyan tovarni ishlab chiqarish bir mamlakat uchun boshqa mamlakatlarga nisbatan qulayroq bo‘lishi mumkin. Qiyosiy ustunlik nazariyasiga ko‘ra mamlakatlar harajatlarni hisoga olgan holda u yoki bu mahsulotni ishlab chiqarishga ixtisoslashishi kerak. Bunda tabiiiy va iqlimiy faktorlar ham katta rol o‘ynaydi. Mazkur siyosat «fritrederlik» bo‘lib(erkin savdo siyosati), «proteksionizm»dan qat’iy farq qiladi.

Adabiyotlar:

1. 
   Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T., Sharq, 1998.
   
2. 
   Razzoqov A. va boshq. Iqtisodiy ta‘limotlar tarixi. Darslik. T., Moliya, 2002. 101-121b.
   
3. 
   Islomov A. va boshq. Iqtisodiy ta‘limotlar tarixi. O`quv qo`llanma. T., O`zbekiston, 2003. 40-47b.
   
4. 
   Amaliy iqtisodiyot: / O`quv qo`llanma/ Tarjimonlar I. Fozilov va boshqalar. «Sharq» 1996 14b.
   
5. 
   R.Qarshiyev., A.To`xtamishev. Iqtisodiy ta‘limotlar tarixi. Ma‘ruzalar matni. SamKXI, 2000y.