Классические законы г

4.

  Ibn    al-  Qayyim  al-Javziyaning    “Ahkomi  ahliz-zimma”  (“Musulmonlar 

zimmasidagi hukumlar”)degan qonunlar yig’indisi  kitobida : “Musulmon bilan birga 

ularning  himoyasida  yashovchi  g’ayridinlar  barcha  tegishli  huquqlarga  egadirlar”, 

deyiladi. Ularni kamsituv og’ir gunohlardandir. Alloh taolo Qur’oni karimda ravshan 

bayon  etadi:  Ya’ni:  “Alloh  sizlarni  sizga  qarshi  din  uchun    qurol  ishlatmagan  va 

yurtingizdan  haydab  chiqarishga  urinmagan  g’ayridinlar  bilan    ezgulikda  yashash, 

ularga  insof  qilishdan  sizlarni  ma’n  qilmaydi.  Bataqqaq    Alloh  adolatli  kishilarni 

yaxshi ko’radi”.  

 

Bu oyatda islom dinining g’ayridinlarga naqadar insof bilan  qaragani  ko’rinib 

turibdi.  Din  va    aqidalarga  tajovuz  qilmagan  g’ayridinlar  bilan  tinch  totuv  yashash 

islom  dinining  oily  maqsqdidur.  Islom  mamlakatlarida  qadim  zamonlardan  buyon 

ko’plab g’ayridinlar  musulmonlar orasida yashab kelganlar, o’z diniy urf odatlarini 

bajarishlari  shariat  qonunlarida  himoya  qilingan.  Masalan,  otashparast  g’arblar 

qoldiqlari  hozir  ham    Eronda  yashab    kelmoqda.  Suriya  va  Misrda  millionlab 

nasroniylar, Iroqda Sobinlar. Buxoro va Samarqandda ko’plab  yahudiylar mihg yil 

davomida    yashab    kelmoqdalar.  Musulmonlar  ularbi  tazyiq  ostiga  olganlari  va 

majburan    islom  diniga  kirgizish    uchun    harakat    qilmaganlari    tarixda  ayondir.  

Yuqorida  zikr  qilingan  “Ahkomi  ahliz-zimma”kitobiga  yozilgan    muqaddimasida 

Hindistonlik  olim  Muhammad  Hamidullo  shunday  deydi:  “Islomda  zimmiylar 

(g’ayridinlar) uchun nafaqat din va madaniy ozodlik, balki ularga hiyonatning barcha 

sohalarida  ozodlik berildiki, bunday huquqlarni g’arb davlatlari u yerda  yashayotgan 

musulmonlar uchun to’liq bergan emas.” 

---

 

 

78 

 

Qur’oni  karim  oyatlari  hukmi  bo’yicha,  zimmiylar  ishlarida  to’liq  ravishda  

ularning  muqaddas  kitobi  Injil  hukmiga  muvofiq  hukm  chiqarishga  chaqiradi.  Shu 

da’vatlarga  muvofiq  har  bir  musulmon  kishi  o’zi  bilan  bir  joyda  yashayotgan  va 

ishlayotgan  g’ayridinlar  bilan  tinch-totuv  yashashga,  unga  adolat  va  insof  bilan 

muomalada  bo’lishga  da’vat  qilihgan.  Ularga  umumiy  rahmdillik va  shavqat  nazari 

bilan  qarash,  hayotning  barsha  sohalsrida  hamkorlik  qilish    buyurilgan. 

G’ayridinlarning musulmonlar zimmasida  ma’lum haq va huquqlari bor. Bular agar 

och  qolsa,  ubi  to’ydirish,  chanqasa  suv  berish,  kasal  bo’lsa  davolash,  halokatdan 

qutqarish. Unga ozor va aziyat yetkazmaslikdur.  Hazrat Rasululloh sallollohu alayhi 

va  sallam  o’z  hadisi  shariflarida:  “Yer  yuzidagi  barcha  maxluqlarga  rahm-shavqat 

qiling, shunda sizga osmondagi  Alloh rahm-shavqat qiladi”, dedilar(Sahih hadis). Va 

yana:  “Har  bir  banda  qaysi  bir  maxluqqa  rahm-shavqat  qilsa,  unga  savob  oladi”, 

deganlar. 

Musulmonlarning  zimmiy  oldidagi  vazifasi  –  uning  mol  duhyosiga,  izzat 

obro’siga tajovuz qilmaslik va uni himoya qilishdan  iboratdir.  

          Hazrat  Rasululloh:  “Kimki  zimmiyga  nohaq  ozor  bersa,  men  qiyomat  kunida 

da’vogar bo’laman”,deganlar (Imom Muslim). 

 

Bu  hadisi  sharif  mazmuniyoq  Islom  dini  yuksak  insonparvar  ekanidan  darak 

berib turibdi. Bu ulug’

 

ta’limotlar musulmonlarning umum manfaatlariga qaratilgan. 

Chuhki Qur’oni karim oyatlarida: “Ezgulik va taqvo yo’lida hamkorlik qilinglar” deb 

buyurilgan.  barcha  yer  yuzidagi  xalqlar  bilan  hamkorlik  qilish    shariati  islomning  

oily  maqsadidir.  Bu  maqsad  butun  insoniyatning  mushtarak  manfaatini  ko’zlaydi. 

Xulosa qilib aytganda, barcha mo’min-musulmon yuqorida bayon etilgan barcha haq-

huquqlardan  to’la  foydalanishi,  ularni  so’zsiz  bajarishi  hamda  boshqalarni  ham 

bajarishga undashi lozim.