Kkkkkkkkk

8.2. Давлат томонидан юритиладиган макроиқтисодий сиѐсатларнинг
кўринишлари
Бозор Иқтисодиѐти шароитида давлат мамлакат Иқтисодиѐтига бевосита аралашади. Давлатнинг мамлакат Иқтисодиѐтига аралашуви макроиқтисодий сиѐсат орқали амалга оширилади. Бу сиѐсатларга биз асосан қуйидагиларни киритамиз:
1. Бюджет;
2.Пул-кредит;
3.Дотация; Субвенция; Субсидия;

4. 
   Ҳалқ хўжалиги баланси;
   
5. 
   Солиқ механизми;
   
6. 
   Чегараланган баҳолар ва бошқалар.
   

Давлат бюджет харажатларини (давлат харажатлари ва трансферт тўловлари) кўпайтирилиши ѐки қисқартирилиши орқали мамлакат Иқтисодиѐтига аралашади. Давлат томонидан тартибга солишнинг бевосита усуллари ѐки бюджет сиѐсатига товар ва хизматларнинг давлат хариди, ЯММ ни тақсимлаш ва қайта тақсимлаш ижтимоий дастурларни ишлаб чиқариш ва амалга ошириш давлат бюджетининг даромадлар ва харажатлар қисмидаги мутаносибликни таъминлаш, ишлаб чиқарувчиларга молиявий ѐрдам шаклларини кўрсатиш, нархлар устидан назорат урнатиш, экспорт ва импорт қилинадиган товарларга квоталар урнатиш ва шунингдек мамлакат аҳолисини ҳимоя қилиш мақсадида олиб борилаѐтган чора-тадбирлар мажмуасидан иборат. Аввалом бор у мамлакатда пул массасини тартибга солишга каратилган ва унинг асосий вазифаси бўлиб нархлар ва реал миллий ишлаб чиқариш ҳажмининг ўсишига мос келадиган пул эммисиясидан иборат. Бу сиѐсатнинг асосий воситаси бўлиб, Марказий банк томонидан амалга ошириладиган ҳисоб ставкасини тартибга солиш, тижорат банкларининг мажбурий равишда Марказий Банкда сақлайдиган резерв нормасини ўзгартириш, қимматбаҳо қоғозлар бўйича очик бозордаги операцияларни йўлга қуйиш ва шунингдек бошқа тадбирлардан иборат.
Давлат томонидан хўжаликларга кўрсатиладиган молиявий ѐрдамлар дотация, субвенция ва субсидия шаклларида олиб борилади.
Дотация - бюджет ва бюджетдан ташқари фондлардан қайтариб олмаслик шарти билан хўжаликларнинг зарарларини қоплаш, шунингдек маҳаллий бюджетлар мутаносиблигини таъминлаш учун ажратилган пул маблағларидир.
Субвенция - катъий мақсадлар учун бериладиган дотация тури бўлиб, ундан фойдаланиш шарти бузилганда уларни қайтариб олиш мумкин. Субсидиялар - бу пул еки натура кўринишидаги ѐрдам тури бўлиб, бюджет ва бюджетдан ташқари фондлардан кўрсатилади. Субсидиялар бевосита ва билвосита бўлиш мумкин. Тўғри субсидиялар капитал қўйилмалар, илмий тадқиқотлар, кадрларни қайта тайѐрлашларга ажратилган маблағлар. Эгри субсидиялар солиқ имтиѐзлари, имтиѐзли шартларда кредитлар бериш, пасайтирилган божхона божлари ва ҳакозолар.
Бундан ташқари давлат аҳолини давлат трансфертлари кўринишида ҳимоя қилади.
Баланс - бу икки кисмдан иборат бўлган Иқтисодий ҳисоб-китобдир. Биринчи бўлимда, ресурсларни Ташкил этиш манбалари, иккинчисида улардан фойдаланиш йўллари кўрсатилади. Икки бўлимнинг бир - бирига тенглиги ресурслар ва улар истеъмоли мутаносиблигини билдиради. Баланслар - моддий баланслар, меҳнат баланслари, молиявий балансларга бўлинади. Баланслар яна ҳисобот ва режа балансларига бўлинади.
Баланслар ѐрдамида ҳалқ хўжалиги тармоклари, турли хўжалик юритувчи субъектларнинг иқтисодий фаолиятлари ҳамда моддий ва молиявий бўлимлар ҳаракати ўртасидаги боғлиқлик таъминланади. Балансларнинг энг асосийларидан бири ҳалқ хўжалиги баланси ҳисобланади. Бу баланс жадваллар тизими бўлиб, унда миллий иқтисодни ривожланиш кўрсаткичлари, ижтимоий маҳсулот ва миллий даромаднинг ҳажми ва ўсиш суръатлари, жамғариш ва истеъмол фондлари, ишлаб чиқариш воситаларини ва истеъмол буюмларини ишлаб чиқариш, аҳолининг пул даромадлари ва уларни маҳсулотлар билан таъминлаш ва бошқалар ўртасидаги асосий нисбатлар ўрин олади.
Бозор Иқтисодиѐти шароитида кўп қиррали солиқлар тизимидан фойдаланилади. Аҳоли давлат бюджетига ҳар ойда олган даромадларига қараб даромад солиги тўлайди, корхоналар эса олган фойдасига қараб фойдадан солиқ тўлайдилар. Шу каби жуда кўп мавжуд солиқ турларидан окилона ва илмий асосда фойдаланиш орқали давлат солиқ тизими сиѐсатини, солиқ ставкалари миқдорларини ва имтиѐзлари турларини аниқлайди. Ва шу билан бутун макроиқтисодий вазиятга таъсир кўрсатади. Яъни, солиқларни ўзгартириш орқали инвестициялар ва жамғармалар рағбатлантирилади.
Давлат бозор тизимининг фаолият кўрсатишида баҳо механизмидан, хусусан чегараланган баҳолардан кенг фойдаланилади. Жумладан чегараланган баҳолар аҳолини ҳимоя қилиш мақсадида айрим турдаги озик - овкат маҳсулотларига белгиланган. Чегараланган баҳо унинг ҳақиқий қийматларидан бир неча бароварига кам бўлиши мумкин. Давлат чегараланган баҳони белгилашда унинг бозор баҳосидан юқори ва кам белгилаши мумкин.
кайд этилган нархлар давлат томонидан тартибга солишнинг бевосита усуллари тизимида алохида ўрин тўтади. Бозор тизимида нархлар талаб ва таклифни тартибга солувчи асосий восита ҳисоблансада, бироқ дунѐнинг барча мамлакатларида давлат нархларни шакллантириш жараѐнига бевосита ва билвосита таъсир кўрсатади.