Kitap Kapağı. cdr

Cumhuriyet Devrinde Yaylaların Kullanım Hakkı 

Osmanlı  Devrinde  yaylaların  kullanımı  hakkında  çıkarılan  kanunlar  zaman  içinde 

tadil  edilmiş  olsa  da  Cumhuriyet  dönemine  kadar  devam  ettirilmiştir.  Cumhuriyet 

döneminde ise yaylalar 1924 yılında yayınlanan (442 numaralı ve 18-3. 1924 kabul tarihli 

ve 7.4.1924 resmi gazete yayın tarihli)  “Köy Kanunu” içinde yer bulmuştur. Bu kanunun 2. 

maddesinde “Cami, mektep, otlak, yaylak, baltalık gibi orta malları bulunan ve toplu veya 

dağınık evlerde oturan insanlar bağ ve bahçe ve tarlalarıyla birlikte bir köy teşkil ederler” 

şeklinde yerini almıştır. 1924 Anayasası özel mülkleri güçlendirici bir nitelik taşımaktaydı. 

Bu  anayasa  özel  mülkleri  kamulaştırmayı  zorlaştırıcı  hükümlere  sahipti.  Anayasaya  göre 

özel  mülklerin  kamulaştırılması,  hükümetin  arazinin  piyasa  değerini  peşin  olarak  ödeme 

şartına bağlandı (15 Kanun no: 491, Nisan 1924, Düstur III. Tertip, C.5. ). Cumhuriyet’in 

ilk  yıllarında  yani  1925’te  kabul  edilen  “Kadastro  Kanunu”  da  arazi  tasarrufunda  özel 

mülkiyet  rejiminin  kanunlar  çerçevesinde  garanti  altına  alınmasını  göstermektedir  (16 

Kanun no: 658, Nisan 1925, Düstur III. Tertip, C. 6.)  

1926 yılında Medeni Kanun’un kabul edilmesiyle özel mülkiyete dayalı yeni hukuk 

düzeni oluşturulurken, geniş tarım alanları üstünde fiili denetim kurmuş olan güçlü ailelerin, 

bu arazileri tam malik sıfatıyla tapuya kaydettirmeleri kolaylaşmış oldu. Çünkü Türk Medeni 

Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihte topraklar hukuken ve fiilen tasarruf sahibi olan kişiler 

üzerine  özel  mülk  olarak  tescil  edilmiştir  (Çalgüner,  1970:  41-42).  Bütün  bunlara  ilave 

olarak,  1929’da  büyük  arazi  sahipleri  açısından  büyük  önem  taşıyan  bir  başka  kanun 

çıkarıldı. Bu yasaya göre, tımar, iltizam gibi kurumlarla ilgili olarak Osmanlı Devleti’nin 

---

122 

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun  

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun 

 

geçmiş  yüzyıllar  içinde  çeşitli  ailelere  vermiş  olduğu  ve  geniş  alanlara  tasarruf  hakkı 

sağlayan belgeler, bu alanların 1926 Medeni Kanunu çerçevesinde özel mülk olarak tapuya 

kaydettirilmesi için yeterli sayıldı (18 Kanun no: 1515, Haziran 1929, Düstur III. Tertip, C. 

10.).  Yaylaların  geçmişten  günümüze  değişen  işlevleri,  hukuksal,  çevresel,  kültürel  ve 

ekonomik bakımdan bir dizi sorunun ortaya çıkmasına neden olmuştur. Hukuksal bakımdan 

en önemli sorun, yaylalardaki mülkiyet durumu ve 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerinin 

uygulanmasındaki  zorluklardır.  Mera  Kanunu  hükümlerinin  açık  olmasına  karşın, 

yaylalardan yararlanma şekli, yaylalarda barınma, rekreasyon ve turizme yönelik olarak inşa 

edilen yapılar ve bu yapıların mülkiyet konusu, yaylalardaki sorunların başında gelmektedir 

(Somuncu ve diğerleri, 2015a: 97).  

Mera Kanunu, yaylaların hayvancılık için dağ otlakları (yaylakları) olduğu esasına 

dayalı  olarak  yaylaların  sürdürülebilirliğini  sağlamaya  yönelik  hükümlere  sahiptir.  Mera 

Kanunu tam olarak uygulanmalı ve yaylalardaki kanunda öngörülenin dışında yapılaşma ve 

diğer uygulamalara kesinlikle izin verilmemelidir (Zaman ve diğerleri, 2015a: 101).  Mera 

Kanunu’nun  3.  maddesinde  “Yaylak:  Çiftçilerin  hayvanları  ile  birlikte  yaz  mevsimini 

geçirmeleri,  hayvanlarını  otlatmaları  ve  otundan  yararlanmaları  için  tahsis  edilen  veya 

kadimden beri bu amaçla kullanılan yer.” olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımla yaylakların 

niteliği ve kullanım amacı açık biçimde belirtilmiştir. Kanunun 4. maddesinde ise “Mera, 

yaylak  ve  kışlakların  kullanma  hakkı  bir  veya  birden  çok  köy  veya  belediyeye  aittir.  Bu 

yerler Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. …Mera, yaylak ve kışlaklar, özel mülkiyete 

geçirilemez, amacı dışında kullanılamaz, zamanaşımı uygulanamaz, sınırları daraltılamaz” 

hükmü yer almaktadır (Somuncu ve diğerleri, 2010: 119).