Kirisiw. O’siw h’a’m rauajlanıwdın’ ulıwma nızamlıqları. Реже: Adam organizminin’ bir pu’tinligi

Embrionda qan aylanıs.
Embrionnın’ jasawı h’a’m rawajlanıwı ushın kerekli h’a’mme zatlar ana qanı arqalı balag’a o’tedi. Ananın’ qanı onın’ jatır arteriyası arqalı joldasqa kirip, onnan balanın’ kindik venası arqalı to’mennen joqarıg’a ko’teriledi. Kindik venası bawırg’a jaqınlasqanda eki shaqqa bo’linedi, olardan birewi, yag’nıy on’ ta’reptegisi da’rwaza venasına, ekinshisi bolsa tuwrıdan-tuwrı to’mengi gewek venanın’ aqırg’ı bo’limine bag’darlanadı. A’ne usı to’mengi gewek venag’a bag’darlang’an shaqı vena nayı dep ataladı.
Na’tiyjede ana ta’repten kindik venası arqalı qiyatırg’an arteriya (kislorodlı) qanının’ bir bo’limi bawır arqalı, ekinshi bo’limi tuwrıdan-tuwrı embrionnın’ to’mengi gewek venasına tu’sip, embrion denesinin’ o’zinen (to’mengi ta’repinen) jıynalıp kiyatırg’an venoz qan menen aralasıp ketedi. Bul aralas (arteriya h’a’m venoz) qan to’mengi gewek vena arqalı ju’rektin’ on’ bo’lmeshesine kelip quyıladı.
To’mengi gewek venada, to’mengi gewek vena klapanı dep atalıwshı klapan ju’da’ jaqsı qa’lipleskeni ushın qannın’ ju’da’ az mug’darı on’ jaqtag’ı bo’lmeshe h’a’m qarınsha tesigi arqalı ju’rektin’ on’ qarınshasına o’tedi. Leykin bul aralas qannın’ qalg’an ko’pshilik bo’limi ju’rektin’ on’ bo’lmeshesi menen shep bo’lmeshesi arasındag’ı tosıqtın’ oval tesigi arqalı ju’rektin’ shep bo’lmeshesine, onnan keyin shep qarınshag’a o’tedi h’a’m aorta arqalı pu’tin denege tarqaladı. Bas, moyın, h’a’m qollar basqa venalar menen (joqarı gewek vena) aralaspag’an qan menen ta’miynlengenligi ushın birqansha jaqsı jag’dayda boladı. Ju’rektin’ on’ bo’lmeshesine kelip quyılatug’ın joqarg’ı gewek vena o’zinde ba’rh’a’ma venoz (kislorodı az) qandı alıp keledi h’a’m a’dettegishe bag’dar aladı, yag’nıy ju’rektin’ on’ bo’lmeshesinin’ on’ bo’lmeshe-qarınsha tesigi arqalı on’ qarınshag’a o’tedi, onnan o’kpe stvolına jetip baradı. Leykin o’kpe islemey turg’anlıqtan o’kpe stvolının’ tarmaqlarıda a’zzi qa’lipleskenligi sebepli, qan o’kpege jaqsı jetip bara almaydı. O’kpege jetip barg’an az mug’dardag’ı qan o’kpe venası arqalı ju’rektin’ shep bo’lmeshesine quyıladı. Qannın’ tiykarg’ı ko’p bo’limi bolsa o’kpe stvolınan arterial protok (Batallov) arqalı aortag’a quyıladı. Demek embriondag’ı arterial protok aorta menen o’kpe stvolı arasındag’ı arnawlı jol bolıp, bul jerdede arterial h’a’m venoz qan aralasadı.
Denenin’ joqarı (bas) ta’replerinin’ arteriya qanı menen ko’birek ta’miynleniwide usı arterial protoktın’ qosılıwına shekem joqarı bo’limin ta’miynlewshi tarmaqlardın’ shıg’ıp u’lgeriwinde.
Solay etip, ekinshi ma’rtebe aralasqan bul qan ko’kirek h’a’m qarın aortaları arqalı denenin’ to’mengi bo’limlerine baradı.
Embrionlıq da’wirde de u’lken adamnın’ organizmindegi sıyaqlı zat almasıw ju’redi. Embrion denesindegi venoz qan ishki janbas arteriyasının’ tarmag’ı bolg’an kindik arteriyaları arqalı joldasqa baradı h’a’m ol jerde karbonat angidrit ja’ne zat almasıwı na’tiyjesinde payda bolg’an kereksiz zatlardan azat boladı, o’zine tiyisli kislorod h’a’m awqatlıq zatlardı qabıl etip, arterial qang’a aylanadı, bul qan ja’ne kindik venası arqalı embriong’a qaytadı h’a’m joqarıda aytılg’an ta’rtipte ta’kirarlana beredi. Solay etip, kindik venasınan arteriya qanı, kindik arteriyasınan bolsa venoz qan ag’adı.