Kirisiw. O’siw h’a’m rauajlanıwdın’ ulıwma nızamlıqları. Реже: Adam organizminin’ bir pu’tinligi

Qozıwdın’ sinapslar arqalı beriliwi (uzatılıwı). Qozıw bir nerv kletkasınan ekinshi nerv kletkasına tek bir bag’darda: birinshi neyronnın’ aksonınan ekinshi kletkanın’ denesine h’a’m dendritine beriledi. Ko’pshilik neyronlardın’ aksonları basqa nerv kletkasına kelip shaqalanıp usı kletkanın’ denesinde, dendritinde ko’p sanlı ushlardı payda etedi. Tiyisip baylanısıwdın’ bunday orınları sinapslar dep ataladı. Aksonlar ushlardı bulshıqet talshıqlarında h’a’m bez kletkalarında payda etedi.
Sinapslardın’ sanı bir neyronnın’ denesinde ju’zge jetedi h’a’tteki onnanda ko’p boladı, al bir neyronnın’ dendritinde bir neshshe mın’ boladı.
Sinaps quramalı du’ziliske iye. Ol eki membranadan (presinaptikalıq h’a’m postsinaptikalıq) turadı. Olardın’ arasında sinaptikalıq jarıq jaylasqan. Sinapstın’ presinaptikalıq bo’limi nervtin’ ushında jaylasqan. Postsinaptikalıq membrana neyronnın’ denesinde yaki dendritinde jaylasıp ol arqalı-nerv impulsi uzatıladı. A’dette presinapatikalıq oblastta ko’p sanlı mitoxondriyalardın’ jaylasqanlıg’ı gu’zetiledi.
Qozıw sinaps arqalı ximiyalıq jol menen ayrıqsha zat (aralıq zat) yaki mediator ja’rdeminde uzatıladı. Ha’r qıylı sinapslarda h’a’r qıylı mediatorlar islenip shıg’ıladı. Olardan en’ ko’bi atsegilxolin, adrenalin, h’a’m noradrenalin.
Oraylıq nerv sistemasında qozdırıwshı sinapslar menen birlikte irkiwshi (tormozlawshı) sinapslar ajıratıladı. Olardın’ sinaptikalıq blyashkisinen tormozlawshı mediator bo’linip shıg’adı. Ha’zirgi waqıtta oraylıq nerv sistemasında usınday eki mediator (gamma-aminomay kislotası h’a’m glitsin) anıqlang’an. Ha’r bir nerv kletkasında ko’p sanlı qozdırıwshı h’a’m irkiwshi sinapslar jaylasqan. Bul olardın’ o’z-ara h’a’reket etiwine jag’day jaratadı, en’ son’ında kelip tu’sken signalg’a h’a’r qıylı xarakterdegi juwap qaytarıladı.
Oraylıq nerv sistemasındag’ı sinaptikalıq apparat a’sirese onın’ joqarg’ı bo’limindegileri postnatal rawajlanıwdın’ uzaq da’wirleri ishinde qa’liplesedi. Onın’ qa’liplesiwi ko’birek sırttan bolg’an informatsiyanın’ kelip tu’siw mug’darına baylanıslı. Rawajlanıwdın’ erte da’wirlerinde birinshi bolıp qozdırıwshı sinapslar jetilisedi, tormozlawshı sinapslar keshirek qa’liplesedi. Olardın’ jetilisiwi informatsiyalardı qayta islew qubılısının’ quramalasıwı menen baylanıslı.
Oraylıq nerv sistemasının’ h’a’r qıylı bo’limlerinde jaylasqan xızmetin retlestiriwde h’a’m reflektorlıq reaktsiyalarda kelisimli qatnasatug’ın neyronlardın’ quramalı funktsionallıq birlesiwi «ansambli» nerv orayları dep ataladı. Oraylıq nerv sistemasının’ xızmet atqarıwın usınday ko’p sanlı oraylar boldıradı.