Kirisiw. O’siw h’a’m rauajlanıwdın’ ulıwma nızamlıqları. Реже: Adam organizminin’ bir pu’tinligi

Qan basımının’ jasqa qaray o’zgeriwi.
Ju’rektin’ qısqarıwı tezlesip sistolalıq ko’lemi artqanda qan basımı ko’teriledi, ju’rektin’ qısqarıwı siyreklesip sistolalıq ko’lemi kemeyse qan basımı to’menleydi. Arteriya qan basımı qan tamırlar diametrinin’ ulıwma jıyındısına baylanıslı. Arterial h’a’m kapillyar tamırlar diywalı tarayg’anda qan basımı ko’teriledi, ken’eygende teskerisi boladı, yag’nıy qan basımı to’menlenedi.
Deni saw adamda qan tamırlardın’ bulshıqetli diywalının’ h’a’reketi nervlik gumorallıq jol menen basqarılıp turıwı sebepli qan basımı o’zgeredi.
U’lken adamda aortada maksimal yag’nıy sistolalıq basım sınap bag’anasında 120-140 mm, iyin arteriyasında 110-125 mm, minimal, yag’nıy diastolalıq basım 70-80 mm, mayda arteriyalarda 70-80 mm, arteriolalarda 40-60 mm, kapillyarlarda 20-40 mm, iri venalarda 2,5 mm boladı.
Maksimal qan basımı menen minimial qan basımı arasındag’ı parqqa pulslik basım delinedi. Pulslik basım orta esapta sınap bag’anasında 30-40 mm boladı. Balalarda arterial qan basımı u’lkenlerge salıstırg’anda a’dewir to’men boladı.
Jan’a tuwılg’an balada maksimal qan basımı 60-65 mm, 1 jasar balada 90-105 mm, minimial qan basımı 50 mm boladı.
Ul h’a’m qız balalardın’ qan basımı 5 jasqa shekem birdey boladı 5 jastan 9 jasqa shekemgi aralıqta ul balalarda qızlarg’a salıstırg’anda qan basımı sınap bag’anasında 1-5 mm zıyat boladı. Jınısıy jetilisiw jasında ul balalarda qan basımı biraz ko’teriledi. Balanın’ jası u’lkeyiwi menen qan tamırlardın’ diywalının’ tarayıwı, dene salmag’ına salıstırg’anda ju’rek massası h’a’m ko’leminin’ a’ste-aqırın artıwının’ esabına qan basımıda, pulslik basımda joqarılap baradı. Biraq qızlarda bul o’zgeris a’dewir to’men boladı.
Bul na’rse ul balalarda ju’rektin’ sistolalıq ko’leminin’ joqarı bolıwı menen tu’sindiriledi.
Balalarda u’lken adamlarg’a salıstırg’anda qan, qan tamır boylap a’dewir tez ju’redi. Jan’a tuwılg’an balada qan organizmdi 12 sekundta 3 jasar balada 15 sekundta, u’lken adamda bolsa 22 sekundta aylanıp shıg’adı. Balalarda qannın’ aylanıp shıg’ıwı ushın az waqıt ketiwinin’ sebebi sonda, olardın’ qan tamırları u’lken boladı, ju’regi tez isleydi.
Jınısıy er jetiw da’wirinde ju’rektin’ o’siwi qan tamırlardın’ o’siwine salıstırg’anda aldın’g’a ketedi. Bul bolsa qan basımının’ ko’teriliwine yag’nıy «o’spirimlik gipertoniyası» na sebepshi boladı, sebebi ju’rektin’ iyteriw ku’shi salıstırma jin’ishke bolg’an qan tamırlardın’ qarsılıg’ına ushıraydı. A’lbette qan basımının’ bunday jag’dayı fizikalıq ku’shleniwde itibarlılıqtı talap etedi.