Kirisiw. O’siw h’a’m rauajlanıwdın’ ulıwma nızamlıqları. Реже: Adam organizminin’ bir pu’tinligi

İyis biliw organı (İyis biliw analizatorı). İyis biliw retseptorları murın boslıg’ın shılımtal perdesinde jaylasqan. Olardın’ sanı ortasha 30-40 mln do’gereginde boladı. Bul kletkalarda ko’p sandag’ı mayda tu’ksheler bolıp, olardın’ uzınlıg’ı 1-2 mikronga ten’. Murın boslıg’ı seziwshi kletka tukshelerinin’ ko’p bolıwı esabına, iyis seziwdin’ bet ko’lemi 100-150 ese artadı. İyis biliw retseptorları sırtqı ortalıq hawasının’ quramındag’ı ha’m awqattag’ı ximiyalıq zatlardın’ na’tiyjesinde titirkenedi. Olardın’ titirkeniwi iyis biliw nervinin’ talshıqları arqalı bas miy yarım sharları qabıg’ının’ ishki betindegi iyis biliw orayına baradı. Bul oraydag’ı nerv kletkalarında kelgen ta’sir analiz ha’m sintez etilip iyistin’ tabiyatı anıqlanadı.
Da’m biliw organı. Da’m biliw retseptorları tildin’ sorg’ıshlarında, jumsaq tan’lay ha’m tamaqtın’ shılımtal perdesinde, sonday-aq tamaqtag’ı badam ta’rizli (mindal) bezlerinin’ u’stin’gi qabatında jaylasqan. A’sirese, tildin’ en’ ushında, qaptalında ha’m artqı bo’limlerinde, retseptorlar ko’p boladı. Retseptorlar awqat quramındag’ı ximiyalıq zatlardın’ ta’sirinde titirkenedi. Olardın’ titirkeniwi til-jutqınshaq nerv talshıqlarına o’tip, olar arqalı uzınsha miyge baradı. Onnan aralıq miydegi ko’riw du’mpeshigi, keyin bas miy yarım sharları qabıg’ının’ sheke bo’liminin’ joqarg’ı aymag’ındag’ı da’m biliw orayına baradı. Bul orayda kelgen ta’sir analiz ha’m sintez etilip, onın’ ta’biyatı da’m retinde anıqlanadı
İshki organlardın’ seziwshen’lik o’zgeshelikleri (ishki analizator). İshki organlarda, yag’nıy o’kpe, ju’rek, asqazan, ishekler, bawır, talaq, bu’yrekler, quwıq, qan tamırlardın’ diywallarında retseptorlar jaylasqan bolıp vistseroretseptorlar dep ataladı. Bul retseptorları arnawlı organlarda payda bolatug’ın mexanikalıq, ximiyalıq, temperatura, basım o’zgeriwleri ta’sirinde titirkenedi. Titirkeniw seziwshi nerv talshıqları (vegetativ nerv sisteması) arqalı arqa ha’m bas miydegi nerv oraylarına baradı. Oraylardag’ı nerv kletkalarında analiz ha’m sintez etilip, ta’sirdin’ ta’biyatı anıqlanadı.