Kirisiw. O’siw h’a’m rauajlanıwdın’ ulıwma nızamlıqları. Реже: Adam organizminin’ bir pu’tinligi

Teskeri (qayta) baylanısıw printsipi. Oraylıq nerv sisteması menen xızmet atqarıwshı organ arasında h’a’m tuwrı h’a’m teskeri (qayta) baylanıs gu’zetiledi. Titirkendiriwshilerdin’ retseptorlarg’a ta’sirinde h’a’reketlik reaktsiya payda boladı. Bul reaktsiyanın’ na’tiyjesinde effektorlıq organ-bulshıqetlerden nerv impulsları oraylıq nerv sistemasına keledi. Bul ekinshi afferentlik (orayg’a umtılıwshı) impulslar h’a’reket apparatının’ jag’dayı jo’ninde turaqlı tu’rde, nerv oraylarına signal berip turadı, bul signallarg’a juwap retinde oraylıq nerv sistemasınan h’a’rekettin’ jan’a fazasın iske qosıwshı yaki xızmetinin’ jag’dayına qaray h’a’rekettin’ sa’ykesliligin o’zgertiwshi jan’a impuls keledi. Bunnan kelip shıg’adı. Retlestiriwshi (nerv orayları) h’a’m retleniwshi qublıslar shen’beri (koltsevoe) o’z-ara ta’sirlesiwge iye bul tek reflektorlıq duga h’aqqında emes al reflektorlıq shen’ber yaki reflektorlıq shınjır h’aqqında aytıwg’a tiykar boladı.
Reflektorlıq shen’berdin’ strukturası negizinen tuyıq bolmag’an periferiyag’a tarqalg’an reflektorlıq duganın’ strukturasınan tu’p tiykarınan o’zgeshe. Reflektorlıq shen’berde xızmet atqarıwshı organnın’ retseptorları, afferentlik neyron h’a’m aralıq neyronlar sisteması tu’rindegi qosımsha buwınlar bolıp, olardın’ ja’rdeminde reflektorlıq shen’berdin’ oraydan qashıwshı neyronlarına ekinshi afferentlik impulslar uzatıladı. Ekinshi afferentlik impuleatsiya (teskeri baylanıs) nerv sistemasının’ iske asıratug’ın koordinatsiya mexanizminde u’lken a’h’miyetke iye. Bulshıq ettin’ seziwshen’ligi buzılg’an nawqaslarda h’a’reket a’sirese ju’rgende h’a’rekettin’ uyg’ınlıg’ı buzıladı, koordinatsiyalanbag’an boladı. Bunday nawqaslarda oraylıq nerv sisteması h’a’rekettin’ u’stinen qadag’alawdı jog’altadı.
Teskeri baylanıstın’ arqasında biz tek h’a’rekettin’ na’tiyjesin bah’alap qalmastan, og’an du’zetiw kirgizemiz h’a’m qa’telikti du’zetemiz. Solay etip adamnın’ h’a’reketi koordinatsiyalang’an bolıwı ushın go’zlengen effektti beriwi ushın miyden xızmetshi organg’a shekem bolg’an tuwrı baylanıs jetkiliksiz. Yag’nıy orınlang’an h’a’rekettin’ tuwrılıg’ın yaki qa’teligin jetkeretug’ın teskeri baylanıs (xızmetshi organ-miy) u’lken a’h’miyetke iye.
Teskeri baylanıs arqalı organizm funktsiyasın o’zin-o’zi retlestiriwine (samoregulyatsiya) ko’p mısal keltiriwge boladı. Bug’an qan tamırlardın’ retseptorlarınan oraylıq nerv sistemasına kelip tu’sken impulslardın’ esabınan arterial qan basımının’ turaqlı mug’darda uslap turılıwı, yaki o’kpelerden, dem alıw bulshıqetlerinen kelgen impulslardın’ ta’sirinde dem alıwdın’ retlestiriliwi, mısal boladı.