Kirisiw I bap. Yarım ótkezgishli diod jáne onıń túrleri

JUWMAQLAW

Qattı deneler ózleriniń elektr ótkezgishlik qásiyetlerine qaray ótkeriwshiler dielektriklar hám yarım ótkezgishlerge ajratıladı.

Ótkeriwshiler qatarına maqallar hám elektr ótkezgishligi 105-106 Om-1 sm-1 bolǵan materiallar kiredi.

Elektr ótkezgishligi 10 -10 -10 -15 Om-1 sm-1 tártibinde bolǵan deneler dielektriklar yamasa bólek ójireler qatarın skólkemlestiredi. Yarım ótkezgishler qatarına bolsa, elektr ótkezgishligi 10 5-10 10 Om-1 sm-1 bolǵan hámme materiallar kiredi.

Sonday eken, yarım ótkezgishler elektr ótkezgishligi baha tárepinen metallar menen dielektriklar elektr ótkezgishliginiń aralıǵına tuwrı keletuǵın zatlar eken.

Yarım ótkezgishlerdiń elektr ótkezgishlik ózgeshelikleri metallardan sapa tárepten parıq etedi.

Olar tómendegishe:

a) óz muǵdarı daǵı qospanıń ótkezgishlikke kúshli tásir etiwi;

b) ótkezgishlik xarakteri hám dárejesiniń temperaturaǵa baylanıslılıǵı ;

c) ótkezgishliktiń sırtqı kernewge kúshli baylanıslılıǵı.

Yarım ótkezgish materiallarǵa ximiyalıq elementler- germaniy hám kremniy, ximiyalıq birikpeler- metal oksidleri (oksidler), altınko'mir birikpeleri (sulfidlar), selen birikpeleri (selenidlar) hám basqalar kiredi. Buzlar usılardan sap yarım ótkezgish material germaniy (yamasa kremniy) dıń ayırım ózgeshelikleri menen tanısıp shıǵamız. Onıń sırtqı electron qabıǵında 4 valent electron bar. Bul elektronlardıń hár biri qońsılas 4 atom menen jup elektron baylanısıwda boladı, yaǵnıy kovalent baylanısıwın payda etedi. Hár bir atomning qobig'I 8 elektron menen tolǵanı ushın ol kúshli boladı.

Germaniy (yamasa kremniy) kristalınıń bunday baylanısıwında bolıwın onı dielektrik dep qaraw kerekligini kórsetedi hám absolyut nol temperaturada bir pikir tolıq boladı.