Kirish Tanlangan mavzuning dolzarbligi

3.3. Ikkilamchi neytrallarning ko’pligi
Bitiruv ishining ushbu bo’limida _{ } va _{ }¹²C ta’sirlashuvlarda hosil bo’lgan tez neytronlarning o’rtacha ko’pligi keltirilgan. Ma’lumki ikkilamchi zarralarning ko’pligi zarralar hosil bo’lishining asosiy xussusiyatlaridan biridir. Hozirgi paytda ikkilamchi zaryadlangan zarralarning ko’pligini aniqlash bo’yicha ko’pgina ma’lumotlar mavjud. Ammo ikkilamchi neytral zarralar.
Jadval 3. _{ } va _{ }¹²C o’zaro ta’sirlarining soni

Birlamchi dasta va impuls	Ta’sirlashuv turi	N0
	 ^12C	1384 327 2274
 , 7,5 Gev/c  , 7,5 Gev/c  , 7,5 Gev/c	 ^12C	465 86 734
	 ^12C	643 98 845

Neytronlarning o’rtacha soni quyidagicha hisoblangan. =_{ }/N₀. Bu yerda W_i(2) formula orqali aniqlanadi. N₀ berilgan tur hozirlashuv uchun birlamchi ta’sirlashuvlar soni, bu ma’lumotlar 3 jadvaldan olindi.

Neytronlarning xususiyatlarini o’rganish bo’yicha ma’lumotlar unchalik emas. Sababi, Pufakli kameralarda neytral zarralar ma’lum bir holatda muhitdagi yadro yoki boshqa zarralar bilan to’qnashguncha iz qoldirmaydi, ya’ni ularni qayd qilish mumkin emas.
Aytib o’tish kerakki keltirilgan kata ekspremental ma’lumotlar quyidagi tuzatmalar asosida berilgan birlamchi va ikkilamchi “yulduz”lar –ya’ni effektivligi , neytronlarni qayd qilish effektivligi. 3-jadvalda _{ } va _{ }¹²C – noelastik o’zaro ta’sirlarning umumiy statistic ma’lumoti keltirilgan.

4-Jadval. 4.0, 7.5 va 40.0 GeV/c Birlamchi impulsli

_{ } va _{ }¹²C o’zaro ta’sirlarda hosil bo’lgan tez neytronlarning o’rtacha soni.

O’zaro ta’sir turlari	Birlamchi GeV/c	< >
	4,0 7,5 40,0	0,30 0,12 0,28 0,15 0,28 
	4,0 7,5 40,0	0,35 0,18 0,32 0,24 0,36 
 ^12C  ^12C  ^12C	4.0 7.5 40.0	0.40 0,13 0.37 0,18 0.57 

Neytronlar va zaryadli zarralar orasidagi bog’liqlik. Ushbu bitiruv ishda birinchi _{ } mezonlarning boshlang’ich impulslari 4,0 va 7,5 Gev/c bo’lgan _{ }¹²C o’zaro ta’sirida hosil bo’lgan tez neytron P_{n }Gev/c larning hosil bo’lgan va relyativistik zarralar bilan o’zaro korrelyasi ya’ni hamkorlikda topilishi tekshirildi. 3.2-rasmda boshlang’ich impulsi 4,0, 7,5 va 40,0 GeV/c bo’lgan _{ } mezonlarning uglerod yadrosi bilan ta’sirlashuvda hosil bo’lgan tez neytron (P_{n }) GeV/c larning o’rtacha ko’pligini identifikatsiya qilingan protonlar bilan o’zaro bog’liqligi kiritilgan, Eslatib o’tamizki _{ }¹²C ta’sirlashuvdagi ikkilamchi protonlar 0,14_{ }P_{p }0,75 GeV/c impulslar identifikatsiya qilinadi._{ }

1-Rasm. Boshlang’ich energiyasi 4.0, 7.5 va 40.0 GeV _{ } - mezonning uglerod yadrosi bilan ta’sirlashuvida hosil bo`lgan tez (P<sub>n </sub>neytronlarning identifikatsiyalangan protonlar soniga bog`liqligi.

2-rasm. Boshlang`ich energiyasi 4,0, 7,5 va 40,0 GeV/c bo’lgan <sub> </sub> mezonlarning uglerod yadrosi bilan ta’sirlashuvida hosil bo’lgan tez neytronlarning ikkilamchi s-zarrachalar soniga bog`liqligi.
Rasmdan ko’rinadiki statistik xatolar chegarasida _{ }¹²C o’zaro ta’sirda tez neytronlar o’rtacha soni n_p ga unchalik bog’liq emas ekan va n_p ning qayd qilingan qiymatlariga birlamchi ionning energiyasi o’zgarishi bilan o’zgarmas ekan.
Boshlang’ich impulslari 4,0, 7,5 va 40,0 GeV/c bo’lgan _{ } mezonlar uglerod yadrosi bilan ta’sirlashuvida hosil bo’lgan tez neytronlarning relyativistik zarralar soni bilan korrelyatsiyasi 3,2 rasmda keltirilgan.

Xulosa
Mazkur ishda bir xil usul yordamida –og’ir (C₃H₈) suyuqlik bilan to’ldirilgan propanli pufakchali kamerada boshlang’ich energiyasi 4.0, 7.5 va 40.0 GeV bo’lgan _{ } -mezonlarning nuklonlar va uglerod yadrosi bilan elastik to’qnashuvida tez (P_{n } neytronlarning hosil bo’lish jarayonini o’rganishdan iboratdir.
Eksperimental ma’lumotlar va olingan xulosalar ikkita birlamchi energiyadagi 5119 ta o’zaro ta’sirlashuvni va 52 ta neytral yulduzlarni tahlil qilishga asoslangan. Ushbu ishning asosiy natijalari quyidagicha:

1. 
   Pufakchali kameraning ishlash prinsipini o’rganish, hamda unda hosil bo’lgan birlamchi va ikkilamchi yulduzlarni va ularda hosil bo’lgan zarrachalarni turlarga ajrata bilishni o’rganish;
   
2. 
   Qayd qilingan ikkilamchi neytral yulduzlarni tahlil qilish asosida tez neytronlarning o’rtacha soni va ularning impuls taqsimotini hosil qildik.
   

Xulosa oxirida mazkur ishni bajarishda ko’maklashgan bitiruv ishi rahbarim dots. I. Suvonovga, bitiruv ishini Davlat ta’lim standartlariga muvofiq ravishda to’ldirish chog’ida yo’l-yo’riq ko’rsatgani uchun “Atom va yadro fizika”si kafedrasi mudiri prof. R.M. Ibodovga va to’rt yil mobaynida menga ta’lim bergan va bilimlarini ayamagan kafedramizning qolgan prof-o’qituvchilariga o’z minnatdorchiligimni bildiraman.