Kirish qismi I bob. Maktabgacha tarbiya yoshida qaysarlik va negativizmning shakllanishi

Kurs ishining maqsadi: maktabgacha yoshdagi bolalarning xatti-harakatlarida negativizmning o'ziga xos xususiyatlarini o'rganish.
Kurs ishining vazifalari: maqsadga erishish uchun bir qator vazifalarni hal qilish kerak:
- Negativizm haqida umumiy tushuncha berish
- Psixologik- pedagogik, uslubiy adabiyotlarni o'rganish va negativizm-ning sabablari va ularni bartaraf etish yo'llarini ochib berish.
- Maktabgacha ta'lim muassasasida va oilada negativizmning namoyon
bo'lishiga tashxis qo'yish.
-Ta'limning eng mos uslub va vositalarini tanlash.
Kurs ishining predmeti: maktabgacha ta'lim muassasasida va oilada bolalarni axloqiy tarbiyalash jarayoni.
Kurs ishining ob’ekti: Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar
Kurs ishining farazi: Negativizm belgilari bo’lgan bolani tarbiyalash muvaffaqiyatli bo'ladi, agar: qaysar bolalarning xulq-atvor xususiyatla-rini aniqlansa maktabgacha ta'lim muassasasida va oilada bolani tarbiya-lashning eng samarali usullari va vositalarini, shuningdek, bolalarni maktabgacha ta'lim muassasasida va oilada tarbiyalash uchun zarur shart-sharoitlar va vositalarni belgilash, ota-onalar uchun qaysar bolani tarbiyalash bo'yicha ko'rsatmalar ishlab chiqish.
Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi 2ta bob, 4ta bo’lim va 40 betda iborat


I BOB. MAKTABGACHA TARBIYA YOSHIDA QAYSARLIK VA NEGATIVIZMNING SHAKLLANISHI
1.1 Qaysarlik va negativizm haqida tushuncha
Negativizm va qaysarlik umuman olganda, bu tushunchalar butun dunyoni salbiy idrok etish, so'rovlar va umidlarga qarshi hamma narsani qilish istagini anglatadi.
Negativizm (lotincha negatio-inkor qilish) sub'ektning ehtiyojlariga zid bo'lgan ta'sirlarga qarshi himoya reaktsiyasi. Negativizm bolaning kattalarning har qanday talablariga bema'ni qarshilik ko'rsatishida namoyon bo'ladi. Negativizm har doim ongli, tabiatan tanlab olinadi va ko'pincha o'zini namoyon qiladi. Negativizm (inkor) - sub'ektning boshqa shaxslar yoki ijtimoiy guruhlarning talablari va umidlariga qasddan qarama-qarshi bo'lgan harakatlarida namoyon bo'ladigan motivsiz xatti-harakati. Negativizm vaziyatli reaktsiya yoki shaxsiy xususiyat sifatida sub'ektning o'zini o'zi tasdiqlash, o'zining "men" ni himoya qilish zarurati bilan bog'liq, shuningdek, shakllangan egoizmning natijasidir. sub'ekt va uning boshqa odamlarning ehtiyojlari va manfaatlaridan begonalashishi. Negativizmning psixologik asosi sub'ektni kelishmovchilikka qo'yish, ma'lum talablarni, murojaat shakllarini, ma'lum bir ijtimoiy guruh a'zolarining kutishlarini, ushbu guruhga qarshi norozilik bildirish va muayyan shaxsni rad etishdir. Yosh inqirozlari davrida bolalarda negativizmning eng aniq reaktsiyalari. Ular o'z ifodasini namoyishkorona xulq-atvorda, o'jarlikda, ziddiyatda topadilar. Bunday bolalar bilan ishlashning psixokorreksiya usullari xatti-harakatlarning bir shakli sifatida negativizmni yo'q qilishga imkon beradi.
O’jarlik - atrofdagi odamlarning maslahatlari, iltimoslari, ko’rsatmalari va aqliy mushohadalariga qarshilik ko’rsatishdan iborat shaxs illati. O’jarlik odamning o’z bilganidan qolmaslikda, shaxsiyatparastlarcha intilishida namoyon bo’ladi. U g’azab, jahl, qasos olish, ko’ngil og’rish tuyg’ulari tufayli yuzaga kelishi mumkin. Odamning tashabbuskorlik, mustaqillik xislatlarining qandaydir sabablar ta’sirida poymol qilinishiga nisbatan norozilik ham O’jarlikni keltirib chiqaradi. O’jarlik odamlar davrasida o’zini o’zi tan oldirish, tanitish istagiga hamohang xulq-atvor shakli. O’jarlik ko’pincha jahldor, alamzada, shijoatkor kishilarda yuzaga keladi. Zaxarov A.I., Vygotskiy L.S., Elza Koehler, Ostrovskiy L.V., Kryazhevoy N. L. oʻjarlik va negativizm muammosini oʻrgangan birinchi tadqiqotchilar va boshqa ko'plab mahalliy va xorijiy olimlar. Zaxarov A.I. o'zining "Bolalardagi nevrozlar" asarida o'jarlik va negativizm ko'pincha 1,5 yoshdan 2,5-3 yoshgacha va ba'zan 5 yoshda sodir bo'lishini yozadi. O'jarlik - bolaning biror narsani talab qilganda bunday reaktsiyasi, u buni chindan ham xohlagani uchun emas, balki talab qilgani uchun, ya'ni. o'z qaroringizga munosabat. O'jarlik insonning ob'ektiv holatlari asosida, u ob'ektiv ravishda mavjud maqsadlarni e'tiborsiz qoldirganda paydo bo'ladi. Ko'p yillar davomida ushbu muammoni o'rgangan A.I. Zaxarov, o'jarlikning cho'qqisi 2,5 yoshga to'g'ri keladi va bu yoshda maksimal darajada namoyon bo'ladigan kuchli irodali rivojlanishga to'g'ri keladi, deb yozadi. Ammo
5 yoshda o'jarlikning ikkilamchi ko'rinishi mumkin. Ko'pincha, bu yoshdagi bolalarning o'jarligi va negativligidan shikoyat qiladigan o'qituvchilar va ota-onalar bu yoshdagi o'zini o'zi tasdiqlashga, yangi paydo bo'lgan "men" ni ifodalashga bo'lgan keskin ehtiyojni unutishadi, bolalar allaqachon o'z fikridan farq qilishi mumkin. ular. Uning temperamenti va xarakterini shakllantirishning individual xususiyatlarini aks ettirish. Agar bola o'zi xohlagan narsa bo'la olmasa, u qandaydir tarzda o'zining "men"ini tasdiqlash yo'lidagi to'siqlarga rozi emasligini bildiradi va o'jarlik bu kelishmovchilikni ifodalash usullaridan biridir.
L.S.Vigotskiy uch yillik inqirozni juda chuqur tasvirlab berdi. "Psixologiya" kitobida 3 yoshda nima sodir bo'lishini tushunish uchun Vygotskiy L.S. rivojla-nishning barcha holatlarini, ya'ni bolaning qaysarligini o'z ichiga olgan inqiroz belgilarini tasvirlab berdi. Inqirozning boshlanishini tavsiflovchi birinchi alomat negativizmning paydo bo'lishidir. Negativizm bilan bolaning barcha xatti-harakatlari kattalar unga taklif qilgan narsaga ziddir. Agar bola biror narsa qilishni xohlamasa, chunki bu uning uchun yoqimsiz bo'lsa, bu negativizm bo'lmaydi. Bola o'ziga jalb qilingan narsani qilishni xohlaydi, unga xohish bor, lekin u taqiqlangan; agar u hali ham shunday qilsa, bu negativizm bo'lmaydi. Bu bolaning kuchli istagidan kelib chiqqan kattalar talabiga salbiy munosabat bo'ladi.
Negativizm - bu bolaning xatti-harakatlarida, agar u kattalardan biri buni taklif qilgani uchun biror narsa qilishni xohlamasa, shunday namoyon bo'ladi. Negativizm oddiy itoatsizlikdan ajralib turuvchi xususiyat sifatida boladan biror narsani talab qilingani uchun aniq qilmasligini o'z ichiga oladi. Bu erda motivat-siyaning o'zgarishi bor. Negativizm ijtimoiy xarakterdagi harakatdir: u birinchi navbatda boladan so'ragan narsaning mazmuniga emas, balki shaxsga qaratilgan, va ikkinchi muhim nuqta - bu bolaning o'z ta'siriga yangi munosabati. Bolalarning negativligining belgilari temperament turiga qarab, o'jarlik bo'ladi, u noto'g'ri tarbiya turi bilan tajovuzkorlik va injiqlikka aylanadi, bu holda tushkunlik va tushkunlikka aylanadi. Injiqlik deganda biz bolalarning kattalarning talablari, maslahatlari, ko'rsatmalariga qarshilik va qarshilik ko'rsatishda, bo'ysunmaslikda namoyon bo'ladigan xatti-harakatlar shaklini tushunamiz. O'jarlik deganda bolaning xatti-harakatlarining o'zini o'zi tasdiqlash motivi bilan belgilanadigan shakli tushuniladi. Yosh davrlar psixologiyasining 3 yosh iqirozi haqida qator tushuchalar keltirilgan. Inqirozning boshlanishini tavsiflovchi birinchi alomat - negativizmning paydo bo'lishidir. Biz bu erda nima xavf ostida ekanligini aniq tushunishimiz kerak, ya’ni bolalarning negativizmi haqida gapirganda, uni oddiy itoatsizlikdan ajratish kerak. Negativizm bilan bolaning barcha xatti-harakatlari kattalar unga taklif qilgan narsaga ziddir. Agar bola biror narsa qilishni xohlamasa, chunki u o'zi uchun yoqimsiz bo'lsa (masalan, u o'ynayapti, lekin u uyquga ketishga majbur bo'lsa, uxlashni xohlamaydi), bu negativizm bo'lmaydi. Bola o'ziga jalb qilingan narsani qilishni xohlaydi, unga xohish bor, lekin u taqiqlangan; agar u hali ham shunday qilsa, bu negativizm bo'lmaydi. Bu kattalar talabiga salbiy munosabat bo'ladi, bu bolaning kuchli istagidan kelib chiqadigan reaktsiya. Negativizm bolaning xatti-harakatlaridagi bunday ko'rinishlarni, agar u kattalardan biri tomonidan taklif qilingani uchungina biror narsa qilishni istamasa, deymiz, ya'ni bu harakat mazmuniga emas, balki kattalarning taklifiga bo'lgan munosabatdir. Negativizm, oddiy itoatsizlikdan ajralib turadigan xususiyat sifatida, boladan buni qilishni talab qilgani uchun qilmaydigan narsalarni o'z ichiga oladi. Bola hovlida o'ynayapti va xonaga kirishni xohlamaydi. U uyquga chaqiriladi, lekin onasi undan so'rashiga qaramay, u itoat qilmaydi. Salbiy reaktsiyada bola biror narsani aniq qilmaydi, chunki undan buni qilishni so'rashadi. Harakatning asosiy motivi teskarisini qilishdir, ya'ni unga aytilgan narsaning mutlaqo aksi. Negativizmning keskin shakli bilan siz obro'li ohangda qilingan har qanday taklifga qarama-qarshi javob olishingiz mumkin bo'lgan nuqtaga keladi. Bir qator mualliflar bunday tajribalarni chiroyli tasvirlab berishgan. Masalan, kattalar bolaga yaqinlashib, obro'li ohangda: "Bu ko'ylak qora", deb javob beradi va: "Yo'q, u oq". "Bu oq" deyishganda, bola javob beradi: "Yo'q, qora". Qarama-qarshilik qilish istagi, aksincha, unga aytilgan narsaga nisbatan, so'zning to'g'ri ma'nosida negativizmdir.
Maktabgacha yoshda motiv boshqa odamlarga nisbatan ham paydo bo'ladi, bu bevosita boshqa vaziyatlar bilan bog'liq ta'sirdan kelib chiqadi. Agar bola rad etsa, rad qilish uchun turtki vaziyatda yotadi, agar u buni qilishni xohlamasa yoki boshqa biror narsa qilishni xohlasa, bu hali negativizm bo'lmaydi.
Uch yillik inqirozning ikkinchi alomati- o'jarlik. Negativizmni oddiy qaysar-likdan ajrata bilish kerak bo'lsa, o'jarlikni qat'iyatlilikdan ajrata bilish kerak. Masalan, bola biror narsani xohlaydi va uni amalga oshirishda qat'iyatlidir. Bu o'jarlik emas, hatto uch yillik inqirozdan oldin sodir bo'ladi. Masalan, bola biror narsaga ega bo'lishni xohlaydi, lekin uni darhol qo'lga kirita olmaydi. U bu narsaning unga berilishiga qat'iy intiladi. Bu o'jarlik emas. O'jarlik - bolaning biror narsani talab qilganda, u chindan ham xohlagani uchun emas, balki talab qilingani uchun bunday reaktsiyasi. U o'z talabini turib oldi. Aytaylik, bolani hovlidan uyga chaqirishdi; u rad etadi, unga ishontiradigan dalillar beriladi, lekin u allaqachon rad etgani uchun u bormaydi. O'jarlikning sababi shundaki, bola o'zining dastlabki qaroriga bog'liq, faqat bu o'jarlik bo'ladi. Uchta nuqta o'jarlikni oddiy qat'iyat-lilikdan ajratib turadi:
- Birinchi nuqta negativizm bilan keng tarqalgan va motivatsiya bilan bog'liq. Agar bola hozir xohlagan narsani talab qilsa, bu o'jarlik bo'lmaydi. Masalan, bola chana uchishni yaxshi ko'radi va shuning uchun kun bo'yi hovlida bo'lishga intiladi.
-Ikkinchi nuqta. Agar negativizm ijtimoiy tendentsiya bilan tavsiflangan bo'lsa, ya'ni bola kattalar aytganiga zid ish qilsa, bu erda qaysarlik bilan o'ziga nisbatan moyillik xarakterlidir. Bola bir affektdan ikkinchisiga erkin o'tadi, deyish mumkin emas, yo'q, chunki u buni faqat aytgani uchun qiladi va unga amal qiladi. Bizda motivatsiyaning bolaning shaxsiyatiga bo'lgan munosabati inqiroz boshlanishidan oldingidan farq qiladi.
-Uchinchi nuqta odatda nemischa "trotz" deb ataladi. Alomat yosh uchun shunchalik markaziy hisoblanadiki, butun tanqidiy yosh trots alter, rus tilida - o'jarlik yoshi deb ataladi.
Oxirgi simptom va birinchi o'rtasidagi farq nima? Oʻjarlik negativizmdan shaxs-sizligi bilan farq qiladi. Negativizm doimo bolani u yoki bu harakatga undaydigan kattalarga qarshi qaratilgan. O‘jarlik esa, to‘g’rirog‘i bola uchun o‘rnatilgan tarbiya me’yorlariga, turmush tarziga qarshi qaratilgan; u o'ziga xos bolalarcha norozilik bilan ifodalanadi, bu "ha!" ni keltirib chiqaradi, bu bilan bola unga taklif qilingan va qilinayotgan hamma narsaga javob beradi. Bu erda o'jar munosabat odamga nisbatan emas, balki 3 yilgacha rivojlangan butun hayot tarziga, taklif qilingan me'yorlarga, ilgari qiziqish uyg'otgan o'yinchoqlarga ta'sir qiladi.

2.