Кириш. Миллий уйғониш даври адабиётининг илк босқичи. Даврнинг ижтимоий-сиёсий ва адабий-маданий қиёфаси

Muhammad Aminxo‘ja Muqimiy (1850-1903)

Reja:

1. Muqimiyning hayot yo‘li;

2. SHoir lirikasining g‘oyaviy-badiiy xususiyatlari.

3. Muqimiy hajviyoti.

4. Muqimiy ijodida xalq mavzusi va xalqchillik masalasi.

5. «Sayohatnoma»lar haqida

SHoirning hayot yo‘li

• Muhammad Aminxo‘ja Mirzaxo‘ja o‘g‘li Muqimiy 1850 yilda Qo‘qonda novvoy oilasida tug‘ildi. Uning otasi Mirzaxo‘ja asli toshkentlik bo‘lib, 1835-36 yillarda Qo‘qonga ko‘chib kelgan va shu erda turg‘un yashab qolgan. Onasi Bibioysha (Oyshabibi) xo‘jandlik bo‘lgan. Mirzaxo‘ja bilan Bibioysha to‘rt qiz va bir o‘g‘il ko‘rganlar. Qizlarining ismlari Tojinisa, Ulug‘bibi, Saydinisa, Mehrinisa bo‘lgan.
• Muhammad Aminxo‘janing onasi Bibioysha adabiyot va san’atni sevgan, o‘qimishli, zukko, so‘zamol, ayollardan bo‘lgan. U o‘z ertaklari, naqllari, qo‘shiqlari bilan o‘tirishlarga fayz bag‘ishlagan, dugonalari yuragida zavq-shavq uyg‘otgan o‘qimishli ayol edi. SHuning uchun ham Qo‘qon ayollari o‘rtasida katta obro‘ va samimiy muhabbat qozongan Bibioyshani dugonalari sevib “Xumorbibi” deb chaqirishgan. Xumorbibidagi bu ma’naviy xislat, shubhasiz, o‘g‘li Muqimiyga ham ta’sir etdi va unda juda erta estetik zavq uyg‘onishiga sabab bo‘ldi.

Bo‘lajak shoir dastlabki saboqni maktabda oldi. Keyinroq Qo‘qondagi “Hokim oyim” madrasasida ta’limni davom ettirdi. 1867 yilda onasi vafot etadi. Bir oz vaqt o‘tgach, otasi Mirzaxo‘ja Ziyodabibi ismli ayolga uylanadi. Muhammad Aminxo‘ja 1872-73 yillarda Qo‘qon madrasasini bitirib, Buxorodagi “Mehtar Oyim” madrasasida o‘qishni davom ettiradi. SHu yillari uni o‘gay onasining qizi Sanambibiga uylantirishadi.

• Bo‘lajak shoir dastlabki saboqni maktabda oldi. Keyinroq Qo‘qondagi “Hokim oyim” madrasasida ta’limni davom ettirdi. 1867 yilda onasi vafot etadi. Bir oz vaqt o‘tgach, otasi Mirzaxo‘ja Ziyodabibi ismli ayolga uylanadi. Muhammad Aminxo‘ja 1872-73 yillarda Qo‘qon madrasasini bitirib, Buxorodagi “Mehtar Oyim” madrasasida o‘qishni davom ettiradi. SHu yillari uni o‘gay onasining qizi Sanambibiga uylantirishadi.
• Muhammad Aminxo‘ja avval Qo‘qon, so‘ngra Buxoro madrasalarida uzoq muddat davom etgan o‘qish davrida ijod bilan shug‘ullanadi va “Muqimiy” taxallusi bilan talaygina she’rlar ham yozadi. Muqimiyning madrasa davri hayoti o‘n yildan ko‘proq vaqtni, ya’ni 1864-1865 yillardan 1875-1876 yillargacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi.