Kirish Mavzu dolzarbligi

Aksiyadorlik tijorat “___________________” banki tomonidan chiqarilgan aksiyalarni joylashtirish⁹
REJASI

T/r	Ko‘zda tutilgan aksiyadorlar nomi			Bank ustav kapitalidagi ishtiroki, agar bo‘lsa				Davlat va davlat korxonalarining aksioner yoki bank aksiyalarini sotib olishga qiziqish bildirgan shaxs ustav kapitalida ishtirok etishi					Xorijiy investorlarning aksioner yoki bank aksiyalarini sotib olishga qiziqish bildirgan shaxs ustav kapitalida ishtirok etishi					Bank aksiyalarini sotib olishga qiziqish bildirgan shaxsning taxminiy ishtirok ulushi					Aksiyalarni to‘lash uchun taxminiy sana
				ming so‘mda		% da*			ming so‘mda		% da			ming so‘mda		% da			ming so‘mda		% da
1	2			3		4			5		6			7		8			9		10			11
1.	E’lon qilingan ustav kapitalining 5 foizi va undan yuqori miqdordagi aksiyalarini sotib olishga qiziqish bildirgan yuridik shaxslar
1.1.
1.2.
2.	Yuridik shaxslar tomonidan sotib olingai, e’lon qilingan ustav kapitalining 5 foizidan kam bo‘lgan aksiyalarining umumiy summasi
3.	E’lon qilingan ustav kapitalining 5 foizi va undan yuqori miqdordagi aksiyalarini sotib olishga qiziqish bildirgan jismoniy shaxslar
3.1.
3.2.
4.	Jismoniy shaxslar tomonidan sotib olingan e’lon qilingan ustav kapitalining 5 foizidan kam bo‘lgan aksiyalarining umumiy summasi
5.	Aksiyalarning qolgan qismi

E’lon qilingan aksiyalar umumiy summasi chegarasida qo‘shimcha aksiyalar chiqarish hisobidan bank ustav kapitalini oshirish uchun bank ustaviga taxminan quyidagicha bayon etilgan qoidalarni kiritish lozim:
“Bank ustav kapitali 100 million so‘mni tashkil etib, quyidagi aksiyalarga taqsimlangan:
oddiy aksiyalar ― 90000 dona, har birining nominal qmymati ming so‘m, jami summasi 90 million so‘m;
imtiyozli aksiyalar ― 10000 dona, har birining nominal qiymati ming so‘m, jami summasi 10 million so‘m.
Ustav kapitalini oshirish maqsadida bank chiqarishi mumkin bo‘lgan e’lon qilingan aksiyalar summasi 100 million so‘mni tashkil etadi, shu jumladan:
oddiy aksiyalar — 90000 dona, har birining nominal qiymati ming so‘m, jami summasi 90 million so‘m;
imtiyozli aksiyalar — 10000 dona, har birining nominal qiymati ming so‘m, jami summasi 10 million so‘m”.
Aksiyalar umumiy soni doirasida aksiyalar chiqarish va ularni joylashtirishda to‘langan aksiyalar bank ustav kapitaliga o‘tkaziladi.
Masalan, qiymati 100 million bo‘lgan e’lon qilingan aksiyalar umumiy soni doirasida bank 50 million so‘mlik emissiyani amalga oshirdi, bunda ustavga quyidagi o‘zgartirishlar kiritiladi:
“Bank ustav kapitali 150 million so‘mni tashkil etib, quyidagi aksiyalarga taqsimlangan:
oddiy aksiyalar — 135000 dona, har birining nominal qiymati ming so‘m, jami summasi 135 million so‘m;
imtiyozli aksiyalar — 15000 dona, har birining nominal qiymati ming so‘m, jami summasi 15 million so‘m.
Ustav kapitalini oshirish maqsadida bank chiqarishi mumkin bo‘lgan e’lon qilingan aksiyalar summasi 50 million so‘mni tashkil etadi, shu jumladan:
oddiy aksiyalar — 45000 dona, har birining nominal qiymati ming so‘m, jami summasi 45 million so‘m;
imtiyozli aksiyalar — 5000 dona, har birining nominal qiymati ming so‘m, jami summasi 5 million so‘m”.

Xulosa
Bugungi jadallashib borayotgan jamiyatimizda bilamizki, bank sohasi asosiy o’rinlardan birini egallaydi. Mustaqilligimizning ilk davridan boshlab ishlab chiqilgan Farmon va Qarorlar Bank tizimini yanada erkinlashtirish va islohqilish, tijorat banklarining mustaqilligini oshirish hamda ularni investitsiyajarayonlarning faol ishtirokchilariga aylantirish kichik biznes sub’ektlarini hamdafermer xo’jaliklarini kreditlashni kengaytirish, banklarning omonatchilarimanfaatlarini himoya qilishni kuchaytirish, shuningdek, banklar bilan ularningmijozlari o’rtasidagi o’zaro manfaatli sheriklik munosabatlarini shakllantirish, xorijiy banklar bilan hamkorlikni kengaytirish maqsadida qabul qilinganligi ham buning yaqqol isbotidir.
Banklar bоzоrning tarkibiy tuzilish bo’g’inlaridan biri hisоblanadi.Ularning faоliyati va rivоjlanishi – bоzоr mexanizmini haqqоniy tashkil etishda zaruriy shart- sharоit yaratadi. «Banklar va bank faоliyatito’g’risida»gi O’zbekistоn Respublikasi Qоnunining 1-mоddasigaasоsan, bank-tijоrat tashkilоti bo’lib, bank faоliyati deb hisоblanadigannizоmida belgilab berilgan оperatsiyalarni amalga оshiradigan yuridik shaxsdir.
Bank kapitali deganda bankning barqarоr faоliyatini ta’minlashva favqulоdda sоdir bo’ladigan zararlarni qоplash maqsadida maxsustashkil qilinadigan fоndlar va zaxiralar tushuniladi. Bank ustav kapitalibank muassislari va aksiyadоrlik to’lagan pul mablag’laridan tashkiltоpib, uning summasi bank ustavida ko’rsatiladi hamda bank faоliyatinibоshlashning bоshlang’ich nuqtasi bo’lib hisоblanadi.
Tijorat banklari kapitalini shakllantirish va uni oqilona boshqarishga erishish iqtisodiy islohotlar va bozor munosabatlarining samaradorligini ta’minlashda muhim o’rin tutadi. Ko’pchilik rivojlangan mamlakatlardagi singari, O’zbekistonda ham iqtisodiy islohotlarning tobora chuqurlashuvi tijorat banklari kapitalini samarali boshqarish va uni doimiy ravishda takomillashtirib borish zaruriyatini keltirib chiqarmoqda. Va bu borada muhtaram Prezidentimiz tomonidan ko’plab qaror va farmonlar qabul qilinmoqda.
Yuqorida ta’kidlaganimdek, bank ustav kapitalini shakllantirish hisobi mavzusida kurs ishimni yoritdim. Biz bilamizki, bank ustav kapitali bank faoliyati mavjudligining asosiy poydevoridir.
Demak, bank ustav kapitali bank majburiyatlarini bajarishni ta’minlash uchun xizmat qiladi. Bank ustav kapitali yuridik va jismоniy shaxslarning mablag’laridan tashkil tоpadi. Ustav kapitalining minimal miqdоri O’zbekistоn Respublikasi Мarkaziy Bankining me’yoriy hujjatlari bilan belgilab beriladi.
Xulosa o’rnida shuni ayta olamanki, bank ustav kapitali bugungi Respublikamiz bank tizimida salmog’li o’ringa egaligiga guvoh bo’ldim va imkon darajasida buni o’z ishimda yoritib bera oldim deb o’ylayman. Jumladan, har bir rejada, avvalo, bank kapitali o’zi nima ekanligi, ustav kapitalining bank faoliyatidagi ahamiyati qanchalik yuqori ekanligi, bugungi kunda tijorat banklarimizda ustav kapitalini shakllantirish tartibi qanday ekanligi hamda u bilan bog’liq muammolar va ularni bartaraf etish yo’llariga alohida to’xtalib o’tdim.
Umuman olganda, shu yillar mobaynida respublikamiz tijorat banklari regulyativ kapitalining ko’payishi evaziga yirik kapitalga ega bo’lgan banklar sonining ko’payib borishi ijobiy holat hisoblanadi.Shuning uchun ham tijorat banklarining moliyaviy barqarorligini oshirish aholining, bank tizimiga bo’lgan ishonchini yanada mustahkamlash va iqtisodiyotning real sektorini kreditlash imkoniyatlarini kengaytirish dolzarb masalalardan ekanligini inobatga olib, hukumat tomonidan banklarning kapitallashuv darajasini oshirish masalasiga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bank ishida kapital – bank egalari tomonidan kiritilgan va asosan aksionerlik kapitalidan tashkil topgan mablag‘lar, qo‘shimcha kapital, ko‘zda tutilmagan harajatlar bo‘yicha zahiralar va taqsimlanmagan foydadan iboratdir. Bank kapitali uni turli xildagi risklardan himoya qilib, bankrotlikdan saqlanishning so‘nggi «mudofa chizig‘i» bo‘lib xizmat qiladi. Kapital shuningdek, bank kredit faoliyatining kengayishi va strukturaviy rivojlanishini ta’minlovchi uzoq muddatli moliyaviy vositadir. Bank kapitalining asosiy shakllari – oddiy aksiyalar, imtyozli aksiyalar, qo‘shimcha kapital, taqsimlanmagan foyda, rezervlar, subordinar qarzlardir. Tijorat banklarining kapitallashuv darajasini oshirish, ularni to‘g‘ri boshqarish yuzasidan quyidagilarni amalga oshirish maqsadga muvofiq bulardi:

• 
  Tijorat banklarining ustav kapitalini miqdorini oshirib borish va bunda banklarining regulyativ kapitali tarkibida ustav kapitalining hajmining oshirishga erishish lozim.
  
• 
  Bank kapitalini oshirishni qo’shimcha kapitalni jalb qilishda ichki manbalar hisobidan ya’ni dvident siyosatidan foydalanish;
  
• 
  Jahondagi Pandemiya sharoitida banklarning kapitali ma’lum darajada himoya vositasini bajardi, biroq ularning kapitali manbalari barqaror mablag‘lardan shakllantirilmaganligi sababli ko‘plab banklarni inqiroz holatiga tushib qolishiga sabab bo’ldi.Shu sababli kapital tarkibini barqaror mablag’lardan shakllantirish lozim;
  
• 
  Devalvatsiya zaxirasini asosiy kapital tarkibidan qo‘shimcha kapital tarkibiga kiritish lozim;
  
• 
  Tijorat banklarining oddiy va imtiyozli aksiyalarini ikkilamchi qimmatli qog‘ozlar bozorida oldi-sotdi qilinishini ta’minlash.
  

Xulosa qilib aytganda, mamlakatimizda bozor munosabatlarining toboro chuqurlashuvi va iqtisodiyotning modernizatsiyalashuvi sharoitida tijorat banklarining kapitalini yanada oshirishga erishish milliy iqtisodiyotning rivojlanishiga va aholining turmush farovonligini yanada yaxshilashga xizmat qiladi.
O’zbekiston bank tizimida olib borilayotgan izchil va maqsadli islohotlar uning nafaqat jahon moliyaviy inqirozining salbiy ta’siri va oqibatlaridan ishonchli tarzda himoyalanishiga, balki banklar faoliyatida muhim va sifat o’zgarishlarga erishish, iqtisodiyotning real sektorini kreditlash hajmini kengaytirish hamda bank va moliya xizmatlarini ko’rsatish darajasini tubdan yaxshilash imkonini bermoqda va biz ishonamizki, bularning barchasi xalq manfaatlarini ko’zlagan holda kelajagimizga xizmat qiladi.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати

1. Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида»ги Қонуни
2. Ўзбекистон Республикасининг «Банклар ва банк фаолияти тўғрисида»ги Қонуни,
3. 5. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2015 йил 6 майдаги “Тижорат банкларининг молиявий барқарорлигини янада ошириш ва уларнинг ресурс базасини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-2344-сонли Қарори
6. Ўзбекистон банк тизимини ислоҳ қилиш ва эркинлаштириш бўйича қонунчилик ҳужжатлари тўплами. – тўлдирилган 2 чи нашри. – Тошкент: «Ўзбекистон», 2003. – Б. 187-192.
7. “Тижорат банклари ликвидлигини бошқаришга бўлган талаблар тўғрисида”ги 421-сонли Низом.
8. Абдуллаева Ш.З. Пул, кредит ва банклар. – Тошкент: « IQTISODMOLIYA », 2007. –-347 б. 13. Абдуллаева Ш.З. Банк иши. – Тошкент: Молия, 2003. –320 б.
9. Абдуллаева Ш.З. Банк рисклари ва кредитлаш. – Тошкент: Молия, 2002. –187 б.
10. Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг 2020-2021 йиллардаги маълумотлари.
11. ^ Ш.З.Абдуллаева, А.А.Омонов. Тижорат банклари капитали ва уни
бошқариш. –Т.:, «IQTISOD-MOLIYA», 2006 122 б.

12. “Banklarda buxgalteriya hisobi” A.Omonov, T.Qoraliyev. Kitobi ma’lumotlari asosida muallif tomonidan tayyorlandi

Internet saytlar
www.banking.com/aba/,
www.org.ru/n.goss/get.
www.сonnect/uz.
www.uza.uz
www.сbu.uz
www.stat.uz
www.lex.uz

1^ https://uzlidep.uz/uz/news-of-uzbekistan/7998

2^ Ш.З.Абдуллаева, А.А.Омонов. Тижорат банклари капитали ва уни бошқариш. –Т.:, «IQTISOD-MOLIYA», 2006 122 б.

3^ Ш.З.Абдуллаева, А.А.Омонов. Тижорат банклари капитали ва уни бошқариш. –Т.:, «IQTISOD-MOLIYA», 2006. 122 б.

4^ “Banklar va bank faoliyati to’g’risida”gi qonun (Yangi tahrir)

5^ Banklarni ro’yxatga olish va ular faoliyatini litsenziyalash to’g’risidagi Nizom 2018 yil 30 iyun

6^ Qimmatli qog’ozlar bozori to’g’risida 2008 yil 13 fevral

7^ www.cbu.uz

8^ www.lex.uz

9^ www.lex.uz