Кириш Ишчи кучи – ишлаб чикариш ва хизматлар курсатишнинг асосий омилидир. Асосий кисм


Мехнат бозорида ракобат ва Узбекистонда бандлик муаммоси, ишсизларни иктисодий химоялаш



Download 300,5 Kb.
bet4/7
Sana18.03.2022
Hajmi300,5 Kb.
#499706
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Иш хаки

2. Мехнат бозорида ракобат ва Узбекистонда бандлик муаммоси, ишсизларни иктисодий химоялаш.

Хозирги даврда барча бозор турлари каби иш хаки муносабатлари (мехнат бозори иш кучига булган талаб ва таклиф асосида шаклланади. Мехнат иш кучининг функцияси иш кучи эса инсоннинг кобилияти булиб унинг жисмидан ажратилмайди. Иш кучини олди-сотди килиш мехнат бозорида юз беради, бу ерда ишга ёлланувчилар уз мулкини тахлил этадилар, ишга олувчилар эса мехнатга уз талабани билдирадилар. Улар уртасида битим асосида кишилар ишга таклиф этилади, яъни иш кучининг олди-сотди этиш юз беради.


Мехнат бозорининг мехнат субъектлари куйидагилардан иборат:

  • ишлаб чикариш воситаларига эга булган мулкдорлари ва ташкилотлар, уларанинг манфаатларини химоя килувчи (тадбиркорлар уюшмалари);


  • ёлланиб ишловчилар ва ташкилотлар, уларнинг манфаатларини химоя килувчилар (касаба уюшмалари, ишчилар ташкилотлари);

  • давлат (уларнинг турлича куринишлари ва тузилиши буйича) ишга ёлланувчилари ва жалб килувчилар уртасидаги воситачилардир.

  • хозирги замон талабларига жавоб берадиган ишчи кучини такрор ишлаб чикаришда мухим роль уйнайди;

  • ишчи кучининг тармоклар ва худудлар буйича таксимланиши ва кайта таксимланишини таъкидлайди.

  • ишчи кучининг мобиллигини (харакатчанлигини) тезлаштиради;

  • мехнат унумдорлигининг ошишига ижобий таъсир курсатади.

Мехнат жараёнини бевосита харакатга келтириш унинг ички механизмлари оркали амалга оширилади.
Мехнат бозорини сегментацияси - бу объектив жараён булиб унинг таркибий тузилиши жамиятнинг сиёсий-иктисодий, ижтимоий омилларнинг ривожланиш даражасига, вужудга келаётган табиий мехнат тармогига алохида шаклланаётган бозор субъектлари, сигментлари турлича хусусиятларга эга булган ишчиларнинг тоифаларига хам боглик булади. Мехнат бозори сигментациясини урганиш одатда 3 белги асосида - профессионал тармок, малакавий иш хаки ва ижтимоий-демографик. Бу белгиларнинг уйгунлашуви натижасида турли ишчи гурухлари, узининг мавкеи жикатдан, моддий жихатдан таъминланиши жихатидан фаркланувчи тармоклар вужудга келади.
«Мустахкам худудий негиз булгандагина узини окламаган эски тизимни тула ишонч билан кайта куриш, маданий бозор иктисодиётига эга булган янги жамият куриш мумкин. Шу сабабли биринчи боск-ичда биз ислохотларнинг уз худудий негизини яратишга асосий эътиборни каратиб келдик»1
Ишчининг даромади иш хаки тулаш конуни, яъни объектив иктисодий богликлик акс этган иш хаки кучининг кийматига ёки бахосига кура аникланиш билан ифодаланади. Бу иш хакининг микдори, ишчи томонидан зарурий иш вактида яратилган киймат улчамига богликлигини билдиради. Агар ишчининг киймати кутарилса иш хаки хам ортиши керак ва аксинча. Мехнаткашларнинг хар кайси ишчининг иш хаки микдори ишлаб чикаришда, бозорда, ижтимоий муносабатлар сохасида вужудга келган турли омилларга боглик. Буларнинг энг асосийси иш кучи кийматининг улчамидир. Хар кайси ишчи гурухида бундай кийматнинг юкори ва паст даражаси бор. Ишчи кучи кийматининг чегараси, яъни уша мамлакатда шаклланган анъанавий удумлар, ижтимоий-маданий эхтиёжларни кондириш учун керакли маблагни хам уз ичига олади. Белгиланган энг кам иш хаки микдори даражаси инфляция даражасининг усишига, ишлаб чикариш самарадорлигининг ортиши, етарли молиявий маблаглар жамгарилиши каби иктисодий шароитларда курилиши мумкин. Амалиётда номинал ва реал иш хаки даражалар фаркланади. Номинал иш хаки, ишчининг сарф этган мехнати, вакти учун олинадиган пул кийматидир. Реал иш хаки эса номинал иш хакига сотиб олиш мумкин булган товар ва хизматлар микдоридир, яъни номинал иш хакининг харид кувватидир. Мехнаткашларнинг иш хаки даражасига, мехнат сифатига иш шароити (бажарилаётган ишнинг киши соглиги учун зарарлигига, захарли химикатлар билан ишлаш) ишчининг билими ва малакаси даражаси, ноёб кобилиятга эга эканлиги (айрим спортчилар, мусикачилар, артистлар, давлат арбоблари) таъсир курсатади.
Хозирги замон фан-техника тараккиёти даврида юкори малакали ишчиларга булган талаб ортиб бормокда. Бир вактнинг узида нисбатан мураккаб булган мехнат каттарок киймат яратади, шу билан бирга юкори малакали ишчи сарф этган кувватини такрор хосил килиш учун турмуш шароитини яхшилашни талаб килади.

3. Ишсизликнинг мохияти ва шакиллари.


Иктисодий тургунлик ва тушкунлик даврида мехнатга талаб камаяди, бу эса ишлаб чикаришнинг узидаги кискариши билан изохланади.
Мехнатга талабнинг мавсумий узгариши иш билан банд булганларнинг ишсиз колишини билдиради. Нормал даражадаги ишсизлик иктисодиёт учун табиий хол, чунки иктисодиёт учун мехнат захираси керак.

Download 300,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish