Kirish ibob. Muommoningo’rganilishiningilmiyvanazariyasoslari

Mundarija

Kirish……………………………………………………………………………….

IBOB.Muommoningo’rganilishiningilmiyvanazariyasoslari………………….

1. 
   Maktabgacha yoshdagi bolalarning tasavvur xususiyatlarining o‟ziga xosxususiyatlari…………………………………………………………………...
   
2. 
   Alaliyali bolalarning tasavvur xususiyatlarining namoyonbo‟lishi………………………………………..………………………………
   

IIBOB.Alalikbolalarningtasavvurxususiyatlari

1. 
   Maktabgacha yoshdagi alaliyali bolalarning tasavvur xususiyatlarini tekshirish ………………
   
2. 
   Alaliyali bolalarning tasavvur xususiyatlarini rivojlantirish ………………...
   

Xulosa……………………………………………………………………………..
Foydalanilgan adabiyotlarro’yxati………………………………………………..

KIRISH
Mavzuningdolzarbligi.MustaqilO‟zbekistonningkelajagiko‟pjihatdanbarkamol,intellektual salohiyatli avlod va unga ta‟lim-tarbiya berish ko‟lamikengligi ,shu bilan birga sifatiga bog‟liq. Shunday ekan,o‟z vataniga muhabbattuyg‟usijo‟shurganvatanparvar,sog‟lomvamustaqilfikrlaydiganshaxsni
yetishtirish hamda uni tarbiyalash davlatning ta‟lim sohasidagi talim soyosatiningasosiy, shu bilan birga dolzarb muommolaridan biri desak, mubolag‟abo‟lmaydi.BuhaqidaO‟zbekistonRespublikasining,,Ta‟limto‟g‟risidagi“qonuniva,,Kadrlartayyorlashmilliydasturi“data‟limtuzuminitubdanislohqilish
,ma‟nanhamdajismonansog‟lomavlodnishakllantirish,davlatahamiyatigaegamuhimvazifalaridanbiriekanligiustuvoryo‟nalishetibbelgilangan.
Hozirgigloballashuvjarayonitezlashganvaqtdajamiyatsalomatliginita‟minlashningasosiymezonlarinibelgilabolishustuvorvazifadir.
PrezidentimizShavkatMirziyoyevta‟kidlaganlaridek,Xalqimizsalomatligini
,avlodlarimiz sog’lom va barkamol bo’lib ulg’ayishini ta’minlash uchun bugundanboshlab inqirozdan keyingi davrdagi rivojlanish haqida o’ylashimiz , yurtimizniyangi marralarga olib chiqish uchun asosiy ustuvor mezon hisoblanganbolalarimiz salomatligini yetakchi o’ringa qo’yishimiz ,bu maqsadni amalgaoshirish bo’yicha puxta ishlangan, uzoqqa mo’ljallangan maqsadli dasturlarniishlabchiqishimizlozim.Aynipaytdayoshavlodningsog‟lomvabarkamolyurt
kelajagibo‟libvoyagayetishiuchundavlatimiztomonidankattae‟tibor
qaratilmoqda,xususan Sog‟liqni saqlash borasidagi ishlarning ko‟lami kundankunga ko‟zga ko‟rinarli darajada oshganligi buning yaqqol namunasidir.Hech biryosh avlodi e‟tibordan chetda qolmaydigan bu yurtda ,imkoniyati cheklanganbolalar uchun ham judayam ko‟plam imkoniyatlar, ularning komil inson sifatida,jamiyatga kerakli inson bo‟lib ulg‟ayish ko‟zda tutilgan maqsadda yetarli shart-sharoitlar yaratib berilayotgani tahsinga loyiqdir.Shu o‟rinda yurtimizda amalagaoshirilganvaamaldabo‟lganishlarborasidato‟xtabo‟tishjoizdir,xususanso‟nggi5yillikmobaynidaya‟ni2017-2021yillardaO‟zbekistonnirivojlantirishxarakatlarstrategiyasining to‟rtinchi ustuvor yo‟nalishi bo‟lmish Ijtimoiy sohanirivojlantishningtarkibiyqismibo‟lmish,ta‟limsohalarinirivojlantirish,xususan
,uzluksiztashkiletiladiganta‟limtiziminiyanadatakomillashtirish,sifatlihamdamaqsadgaqaratilganta‟limtizminishakllantirishhamdauniamaldaqo‟llash
,yoshlarning iqtidorini qo‟llab-quvvatlash ,har bir o‟sib kelayotgan yosh avlodninge‟tibor markaziga qamrab olinishi, hozirgi zamon talablariga javobberadigan,,Yangi asr avlodlari “ ni yetishtirsh ,shu jumladan ta‟lim tizminimukammalhamdayuqoriko‟rsatkichlarigaegabo‟lgandarajadagitizimihatto
maktabgacha ta‟lim tizimidan boshlash ,bolalarning maktabgacha ta‟lim tizimgato‟liqqamrabolinishinita‟minlashhamdauningqulayliginita‟minlash,zamonaviyfikrlash,intellektualqobiliyatlargaegayoshlarniyetishtirisho‟znavbatidaularningyetuk hamda vatanparvar ruhda ulg‟ayishi uchun yetarlicha shart-sharoit hamdaimkoniyatlaryaratibberishga qaratilgan.
Ta‟limning maqsadi-Insonlar hayotini yaxshilash,jamiyat sog‟lomliginisaqlash,ularningtaklifvaxohishlaridankelibchiqqanholdaularningqobiliyathamdaimkoniyatlaridankelibchiqqanholdama‟lumbirsohaga
yo‟naltirish,inklyuziv ta‟limni amalda qo‟llash .Ta‟limni tarbiya bilan uzviybog‟liqholdabilish,amaldaqo‟llash,o‟z-o‟zigaxizmatqilishga,boshqalarbilanyashashgao‟rgatishhamdaijtimoiymuhitgato‟laqonliqo‟shilibketilishini
ta‟minlashdaniborat.
So‟nggi o‟n yillikdagi umumiy o‟zgarishlar , jahon miqyosidagi globalmuommolardan tortib ,jamiyat nosog‟lom muhit ko‟lamining kengayishi nafaqatdavlat rivojlanishidagi ma‟lum miqyosiy ahamiyatni o‟zida kasb ettiribginaqolmay,integratsiyalashuvniqiyinlashtiradi.Shuo‟nyillikdagijamiyatdama‟lumbir jismoniy shu bilan birga ruhiy rivojlanishida kamchiliklar bo‟lgan bolalrnisotsiallashtirish ya‟ni ijtimoiy moslashuvini ta‟minlash,va integratsiyalashuviniyangizamontalablarigamos bo‟lganholdatarbiyalashmasalasiasosiytop
mavzugaaylanganiyolg‟onemas,shundayekanjamiyatuchuno‟takatta
ahamiyatgaegabo‟lgansohalarningyanabirqadamoldingasiljishigaturtkibo‟ldi
, bular psixologiya hamda pedagogika sohalaridir.Bularni davlatimizda olibborilgan va olib borilayotgan ishlarni amaldagi ifodasida ko‟rish mumkin,xususan,2000-yilning,, Sog‟lom avlod yili” , 2001-yilning ,,Ona va bola yili” ,2014-yilningesa ,,Sog‟lom bola yili” deb nomlanishi buning yaqqol isbotidir .Shu jumladanyurtimizdaonavabolasalomatligigako‟rsatilayotgane‟tibortahsingaloyiqdir
.Rivoshlanishida nuqson bilan tug‟ilgan bolalarning alohida davlat qaramog‟igaolinishi,yuqorisifatlita‟limtiziminixattomaktabgachata‟limmuassasalaridanoqqo‟llash,bukabibolalargasog‟lombolalargaqaratilayotgane‟tibotikka
barobargayuqoriekanligitahsingaloyiq.Shuningdekko‟plabmaxsusmuassalarniqurib bitkazilib foydalanishga topshirilganligi , yetarlicha shart-sharoitlarnihukumatimiz tomonidan yaratib berilganligi , har bir bolaning o‟zimkoniyatlaridan kelib chiqib ,qobiliyatlarini namoyon qilish imkoni taqdimqilingani katta yutuqlarimizdan biridir.Ayniqsa ,aynan hozirgi innovatsiyalashibborayotgan yangi asr texnologiyalari taraqqiy etgan davrda , bolalarimizningvirtual olamga bo‟lgan e‟tibori kuchliligi ,ularning muloqot qobilyati ,so‟zlashuvuslubi va usuliga ta‟sir etmay qolmaydi .Shunday ekan, bu kabi muommolarningko‟payishio‟znavbatidashusohavakillariyelkasigama‟suliyatliishyuklaydi.
Bolalarfikrlaridamurakkabsintaktiktuzilmalarnishakllantirishni,,yozmanutqvaziyati”dama‟lumbirko‟nikmalarni,shubilanbirgaog‟zakinutqdagi
kamchiliklarnibartarafetishnio‟ziningustuvoryo‟nalishisifatidaqamrabolishmuhimdir.
Alaliyada bolalarda kuzatiladigan nutq kamchiliklarini o‟rganishning asosiymaqsadi–bolaninghayotimobaynidayuzagakeladiganturlixilnutqbuzilishlarinikelib chiqishi hamda sabablari ,oqibatlarini tahlil qilish shu bilan birgalikda undakuzatiladigan ruhiy tomonlama ozgarishlarni o‟rganish va shu orqali to‟g‟rikorreksiya metodlarini ishlab chiqish, pirovard natijada har bir bolaning jamiyatdao‟zo‟rninitopishigako‟maklashishdir.
Har bir nuqsonli rivojlanishga ega bolaning umumiy rivojlanish qonuniyati aynansog‟lombolabosibo‟tganrivojlanishyo‟linitakrorlaydi,shungako‟rame‟yor
darajasibelgilanadishume‟yorboladaginormadanchetgaog‟ishningdarajasinibelgilaydi.Bunda rivojlanish yo‟li o‟xshash ammo unga tatbiq qilinadiganpedagogik-psixologikta‟sirusullari,texnikavametodikalartubdanfarqqiladi.
Mazkur ta‟sir avvalambor , kompleks kamchiliklar asosida yuzaga kelgan vanormadarivojlanishgato‟sqinlikqilayotganto‟siqlarnibartarafetishga,boladagiyuzaga kelgan jismoniy,mental hamda psixologik rivojlanishni umuminsoniyqonuniyatlariniamalgaoshirishuchunsharoitvamuhityaratishgayo‟naltiradi”.
Nutqinsonlaro‟rtasidagikommuniaktsiyata‟minlashuchunxizmatqiladiganaloqa vositasi ,faoliyatining asosiy turlaridan biri. Shunday ekan ,uning insonhayotidatutgano‟rnibeqiyos.Aynannutqvositasidashaxsningshakllanish
jarayoni amalga oshadi.Nutqning og‟zaki ko‟rinishi ,muloqot-suhbatda o‟z aksinitopadi.Insonmuloqotjarayonidaatrofni,jamiyatnio‟rganishibilanbirqatordao‟z
–o‟zinianglabyetadi.O‟ziniboshqaodamlarorqalibilishgaundaydi.Agarbola
an‟anaviyaloqavositasibo‟lmishmuloqotvositasi-nutqdanfoydalanaolmasekanunda muloqot yo‟llarining boshqa usullarini izlaydi , shu jumladan imo-ishoralaryokiyozmanutqkabivositalaryordamidamuloqotqilishxosbo‟laboshlaydi.
Alalikbolalargaxosbo‟lganasosiyxususiyathamshunda.
Alalik bolalar nutq va uni ifodalab berishga buning natijasida esa atrofdagilar bilanaloqa o‟rnatishga ,jamiyatga moslashishga qiynalishadi. Ijtimoiy muhitdanyiroqlashishesaularningruhiyatidabirmunchacheklanishlarnikeltiribchiqaradi
,aloqao‟rnatishdapassivlikninamoyonqilishadi.
Alaliyaningtarqalganligihaqidailmiyassoslanganma‟lumotlaryo‟q
.Ma‟lumotlargako‟ra,alaliyamaktabgachayoshdagibolalarningbirfoizi,maktabyoshdagibolalarning0,6%-0,2%initashkiletadi.O‟rtachahisobda,alaliya
aholining0,1%idakuzatiladi.Tadqiqotlargako‟ra,alaliyao‟g‟ilbolalardaqizbolalarganisbatan 2barobargako‟proq uchraydi.