Kirish. I-bob. Bolalarning ijtimoiylashuvi ijtimoiy muammo sifatida olimlar tomonidan o’rganilishi

UMUMIY XULOSA VA TAVSIYALAR.
To'liq bo'lmagan oilani ijtimoiylashuv instituti deb hisoblasak, ushbu turdagi oilada tarbiya va ijtimoiylashuv funktsiyalari to'liq amalga oshirilmaganligi aniq. Deyarli barcha holatlarda, to'liq bo'lmagan oila ushbu funktsiyalarni amalga oshirishda qiyinchiliklarga duch keladi. Bu iqtisodiy ahvolning pastligi, bo'sh vaqt yo'qligi, kerakli e'tiborning etishmasligi va birinchi navbatda ota-onalardan birining yo'qligi bilan bog'liq.
Bolalarning ijtimoiylashuvsi va tarbiyasiga ta'sir qiluvchi omillarni tahlil qilib, quyidagi asosiy fikrlarni ajratib ko'rsatish mumkin:
Oilaning buzilgan tarkibi o'smirlarni ota-onalari bilan aniqlashda qiyinchiliklar bilan bog'liq.
Moddiy qiyinchiliklar do'stlar yoki sinfdoshlar uchun mavjud bo'lgan eng oddiy narsalarni ham sotib olishni cheklaydi, bolada pastlik majmuasini shakllantirishga, g'azablanish, tajovuzkorlik va hasadni rivojlanishiga ta'sir qiladi. Ushbu namoyishlar ayniqsa o'spirinlik davrida tez-tez uchraydi va o'g'il bolalarga ham, qizlarga ham ta'sir qiladi.
To'liq bo'lmagan oilalar farzandlari kam o'qish ko'rsatkichlari, passivlik, xulq-atvorning deviant shakllari, ijtimoiy yolg'izlik bilan ajralib turadi. Boshqa tomondan, bunday oilalarning o'spirinlari ko'proq rivojlangan ijtimoiy mas'uliyat, oilaviy muammolar yuzaga kelganda yuqori faollik va qarindoshlarining sog'lig'iga g'amxo'rlik qilishadi.
Bu muhim rol bobo va buvilarga beriladi. Oilada keksa avlod vakillari borligi moddiy xavfsizlikni yaxshilaydi, bolalar ustidan nazoratni kuchaytiradi, ota-onalarning ta'lim funktsiyasini qisman qoplaydi va qo'shimcha bo'sh vaqtni ta'minlaydi.
Oilada shaxsiyatning to'g'ri shakllanishiga ko'plab omillar ta'sir qiladi: psixologik, fiziologik, moliyaviy va boshqalar. Amallardan birining buzilishi yoki yo'qligi oila a'zolaridan hozirgi vaziyatga moslashishni talab qiladi, aksariyat hollarda odamlarning birdamligini kuchaytiradi, lekin, aksincha, burilish nuqtasi bo'lib, oila ichidagi uyushqoqlikka olib keladi.
Shuningdek, ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar muvaffaqiyati, jamiyatning axloqiy va ma’naviy takomili ko’p jihatdan yoshlarning ma’naviy tarbiyasiga bog’liq. Bu borada Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 2019-yil 19-mart kuni yoshlarga eʼtiborni kuchaytirish, ularni madaniyat, sanʼat, jismoniy tarbiya va sportga keng jalb etish, ularga axborot texnologiyalaridan foydalanish koʻnikmalarini singdirish, yoshlar oʻrtasida kitobxonlikni targʻib qilish, xotin-qizlar bandligini oshirish masalalariga bagʻishlangan videoselektor yigʻilishi oʻtkazildi.
Mamlakatimiz aholisining 30 foizini 14 yoshdan 30 yoshgacha boʻlgan yigit-qizlar tashkil etadi. Ularning taʼlim olishi, kasb-hunar egallashi uchun keng sharoit yaratilgan. Shu bilan birga, yoshlarning boʻsh vaqtlarini mazmunli oʻtkazishni tashkil etish dolzarb masala hisoblanadi. Yoshlar qanchalik maʼnaviy barkamol boʻlsa, turli yot illatlarga qarshi immuniteti ham shunchalik kuchli boʻladi.
Ijtimoiylashuvning boshqa institutlari ham bir xil darajada muhim rol o'ynaydi. To'garaklarga yoki bo'limlarga qatnashish bolalarning bo'sh vaqtlarini tashkil etishga yordam beradi, ularning rivojlanishi, tengdoshlari bilan muloqot qilishlari uchun qo'shimcha sharoitlar yaratadi.
Hamma ota-onalar ham pedagogik funktsiyani amalga oshirish uchun etarli tajriba va bilimga ega emas, ayniqsa bo'sh vaqt bo'lmaganda. To'liq bo'lmagan oilalarda yuzaga keladigan barcha muammolarni hisobga olgan holda, xulosaga kelish mumkinki, bunday ijtimoiylashuv institutlari ijtimoiy ishchilarning yordamiga muhtoj, ota-onalarning pedagogik savodxonligini oshirishda, maktablarda va bolalar bog'chalarida seminarlar o'tkazishda, vaqt o'tkazish uchun bo'limlarni tashkil qilishda birgalikda, ham bolalar, ham ota-onalar.