|
Bolalarga qo`shimcha ta'lim berishning ijtimoiy-pedagogik modeli
Maktabdan tashqari qo`shimcha ta'lim muassasalari ijtimoiy tarbiyalash institutlaridan biri sifatida, bolalarning bo`sh vaqtini tashkil etishda muqim ahamiyat kasb etadi. Ularning asosiy vazifalari:
▪ bolalarning o`z-o`zini rivojlantirishga sharoitlar yaratish,
▪ sog`ligini tiklash,· kasb tanlashga va ijoiy faoliyat yuritishga yo`llash,
▪ nogiron bolalarning ijtimoiylashuviga yordam berishn va h.k.
Qo`shimcha ta'lim muassasalarida asosan, bolalarni o`qitish quyidagi shakllarda olib boriladi; nazariy(ma'ruzalar o`qish, suhbatlar, disputlar tashkil etish va h.k) hamda amaliy(ekspeditsiyalar, sayohatlar tashkil etish, konferentsiyalar, slyotlar o`tkazish). Bu tashkilotlarda olib boriladigan ijtimoiy pedagogik faoliyat bolalarga bilim berish, ijtimoiylashtirish va hayotga tayyorlash maqsadi ko`zlanadi.
Undagi dasturlar tarbiyalanuvchilarning ijtimoiylashuviga, bugungi kunning dolzarb muammolarini tushunishga, muammolarni mustaqil tarzda qal etishga o`rgatishga, o`z bilimini oshirib borishga qaratilgandir. Bu tashkilotlarda ijtimoiy-pedagogik faoliyat jarayonida quyidagi tamoyillarga asoslanish maqsadga muvofiqdir:
1.Bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda yondoshish.
2.O`qituvchining shaxsiy professional yondoshuvi.
3.Tabiatga mos yondoshuv
4.Madaniy saloqiyatga mos yondoshuv.
Bu faoliyatlar jarayoni ijtimoiy pedagog ta'limiy faoliyat metodi, faoliyat va muloqatni o`zgartirish metodi, munosabatlarni o`zgartirish kabi metodlardan foydalanish mumkin.
Jamiyat, siz bilganingizdek, barcha hujayralar bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan murakkab organizmdir. Umuman olganda jamiyat hayotining samaradorligi ularning har birining o'zaro ta'siriga bog'liq.
Har soniyada jamiyatda hali ijtimoiy hayotga moslashmagan yangi odam tug'iladi. Kim ota-onasi yashaydigan qoidalarni ham, qoidalarni ham, qonunlarni ham bilmaydi. Va ota-onaning oldida mas'uliyatli vazifa bor, unga hamma narsani o'rgatish, shunda u jamiyatning mustaqil a'zosi, hayotning faol ishtirokchisi bo'lib, barcha hayotiy ko'nikmalarni yangi avlodga o'rgatishi va etkazishi mumkin.
Ijtimoiylashuv - bu insonning butun hayoti davomida atrof-muhit bilan o'zaro aloqada rivojlanishi, ijtimoiy me'yorlar va madaniy qadriyatlarni o'zlashtirish va ko'paytirishni, shuningdek, shaxsga tegishli bo'lgan jamiyatda shaxsning o'zini o'zi rivojlantirish va o'zini anglashini nazarda tutadi.
Ijtimoiylashuv jarayoni ko'p jihatlarni o'z ichiga oladi:
bilimlarni, qobiliyatlarni, ko'nikmalarni uzatish va o'zlashtirish;
jamiyatdagi xatti-harakatlar qadriyatlari va ideallari, normalari va qoidalarini shakllantirish.
Sotsiologiyada ijtimoiylashuvning ikkita asosiy turini ajratish odat tusiga kiradi:
1. Birlamchi ijtimoiylashuv - bu bola tomonidan normalar va qadriyatlarni o'zlashtirish. Bu asosan shaxslararo munosabatlar sohasida yuzaga keladi.
2. Ikkilamchi ijtimoiylashuv - bu kattalar tomonidan ijtimoiy institutlar doirasida yangi me'yorlar va qadriyatlarni o'zlashtirish.
Shaxsning ijtimoiylashuvsi - bu shaxsning jamiyatdagi shakllanishini shakllantiruvchi, yo'naltiradigan, rag'batlantiradigan yoki cheklaydigan turli agentlar va institutlarning yig'indisi.
Ijtimoiylashuv agentlari madaniy me'yorlar va ijtimoiy qadriyatlarni o'rgatish uchun mas'ul bo'lgan aniq odamlardir. Ijtimoiylashuv turiga qarab, ijtimoiylashuvning birlamchi va ikkilamchi agentlari mavjud. Birlamchi agentlarga insonning bevosita va yaqin atrofini tashkil etadigan odamlar kiradi, bular ota-onalar, opa-singillar (aka-ukalar), bobolar (buvilar), boshqa yaqin qarindoshlar; do'stlar, o'qituvchilar yoki yoshlar guruhlari rahbarlari.
Ikkilamchi agentlarga odamning shaxsiyatiga unchalik muhim bo'lmagan ta'sir ko'rsatadigan odamlar kiradi. Ular orasida maktab ma'muriyati, universitet, shaxs ishlaydigan korxona, armiya, politsiya, cherkov, shuningdek, ommaviy axborot vositalari xodimlari va boshqalar bor.
Inson hayotida barcha ijtimoiylashuv agentlari bir xil rol o'ynamaydi va uning shaxsiyat rivojlanishiga ta'siri darajasi vaqt o'tishi bilan o'zgarib turadi. Shunday qilib, boshlang'ich ijtimoiylashuv davrida ota-onalar ustun rol o'ynaydi, ammo vaqt o'tishi bilan u zaiflashishi mumkin va allaqachon tengdoshlar vaqt o'tishi bilan ota-onalariga qaraganda ko'proq obro'li bo'lishadi. Ijtimoiylashuvning birlamchi va ikkilamchi agentlari o'rtasidagi muhim farq shundaki, asosiy vositalar bir-birining o'rnini bosadi, vakolatli agentlar esa yo'q. Bu ikkinchi darajali ijtimoiylashuv agentlari va institutlari ixtisoslashganligi va ma'lum bir sharoitda ijtimoiylashuvni amalga oshirishi bilan bog'liq. Xuddi shunday, birlamchi ijtimoiylashuv agentlari ham o'ziga xos shaxsni ijtimoiylashuvsidan manfaatdor, ikkilamchi ijtimoiylashuv agentlari uchun esa bu bevosita ularning kasbiy faoliyati (maktabdagi o'qituvchi yoki universitetdagi o'qituvchi).
Ijtimoiylashuv institutlari - bu insoniyatning ijtimoiylashuvi jarayoniga ta'sir ko'rsatadigan va boshqaradigan institutlarning o'zi.
Ijtimoiylashuv agentlari bilan bir qatorda ijtimoiylashuv boshlang'ich va ikkilamchi institutlari ham ko'rib chiqiladi. Boshlang'ich tashkilotlar - bu oila, maktab, tengdoshlar va boshqalar. O'rta institutlarga davlat, uning organlari, universitetlar, cherkov, ommaviy axborot vositalari va boshqalar kiradi.
Ijtimoiylashuv jarayonining o'zi bir necha bosqichlardan iborat:
1. Moslashish bosqichi.
Ushbu bosqich darhol tug'ilishdan o'spirinlikgacha davom etadi. Ushbu bosqichda ijtimoiy tajribani o'zlashtirish amalga oshiriladi, bu boshqalarga taqlid qilishda ifodalanadi.
2. Identifikatsiya qilish bosqichi.
Ushbu bosqich o'zini boshqa shaxslardan ajratish istagi paydo bo'lishida namoyon bo'ladi.
3. Integratsiya bosqichi.
Jamiyat hayotida amalga oshirish bosqichini ifodalaydi. Bu ham xavfsiz, ham muvaffaqiyatsiz bo'lishi mumkin.
4. Mehnat bosqichi.
Ushbu bosqich ijtimoiy tajribani ko'paytirish va atrofimizga ta'siri bilan tavsiflanadi.
5. Mehnatdan keyingi bosqich.
Ushbu davr shaxsning yoshi kattaroqligi bilan tavsiflanadi. Ushbu bosqichda ijtimoiy tajribani yangi avlodlarga o'tkazish amalga oshiriladi.
Shaxsning ijtimoiylashuvsi odamlarning hayotiy tsikllariga to'g'ri keladigan bosqichlarni bosib o'tadi. Hayotiy tsikllar yangi mavqega ega bo'lish, ijtimoiy rollarning o'zgarishi, odatiy turmush tarzining o'zgarishi bilan bog'liq. Ijtimoiy o'zaro munosabatlarning yangi bosqichiga har bir o'tish turli xil qiyinchiliklar bilan bog'liq bo'lib, ko'pincha stressli vaziyatlar bilan birga keladi, bu yangi rollar to'plamini ishlab chiqishni va uzoq muddatli qayta tayyorlashni talab qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
