|
GUMANISTLARNING IDEALLARI
Burjuaziya ideologlar o‘rta asr ilohiy qarashlariga qarama-qarshi ularoq, inson shaxsini ulug‘ladilar,insonga uning kuchi va qobilyatiga ishonch bilan qaradilar. Ishonch bo‘lgan qarashlardagi banday o‘zgarish odatda “gumanizm” (insonparvarlik) tayorligi bilan anglatiladi. So‘ngra o‘rta asr davridagi gumanizm ikki asosiy manbadan: qadimgi xalqlar madaniyati va xalq ijodidan oziqlandi. Xalq ijodida kam foydalanilar edi, shuning uchun so‘ngga o‘rish asr davrining gumanizmi asosan qadimgi do‘nyoda yaratilgan nimaniqi bo‘lsa, asosan shuni tiklashdan iborat edi. burjuaziya va feodal aslzodalar esa o‘zlarini narigi do‘nyo hayotiga emas balki yerdagi hayotdan lazzatlanish uchun tayyorlashga harakat qila boshladilar. O‘rta asrning ozgina badanga topshinishi xis uyg‘otadigan sog‘lom badanga topinish bilan almashtirdi. Bu hol arxitektura, xaykaltaroshlik, rassomlik va adabiyotda o‘z aksini topdi.
Gumanistlar o‘rta asrdagi quruq pedagogikaga qarama-qarshi ularoq, kishining faqat aqligina emas, balki tanasining madaniyatlashga qaratilgan yangi pedagogikani ilgari surdilar. Ular o‘z hukumronligini o‘rnatish, o‘zoq muddatli sayohatlar qilish, yangi yerlar kashf etish, bu yangi yerlarga ko‘chib kelgan xalqlarni talash va bo‘ysindirishga qodir bo‘lgan uddaburon, jismoniy jihatdan yeto‘q burjualarni madaniyatlashni istar edi.
.VITTORINO DA FELTRE MAKTABI.
Romboldino Vittorano da Feltre (1378-1446 yilar). Italiyada pedagogika sohasida ko‘zga ko‘ringan dastlabki gumanist edi. Vittorino Mantuan ho‘qumdori va uning saroyidagi kishilarning bolalarini madaniyatlab, saroyda yangi tipdagi maktab yaratdi va uning rahbari bo‘ldi. Uning maktabida o‘quvchilarning bilimga qiziqishi, aqliy va jismoniy havasi har tamonlama rag‘batlantirilar edi. O‘quvchilarni erinchog‘ligi, beadabligi va manmanligi uchun ayovsiz jazolar edilar. Quruq yodlash o‘rnini ko‘rsatma ta’lim metodlari egalladi.
Vittorino o‘quvchilarning sog‘lig‘i va jismoniy kamolati to‘g‘risida ayniqsa ko‘p g‘amxo‘rlik qilar edi. u o‘quvchilarni sof havoda harakatli o‘yinlar o‘ynashga o‘rgatar, suvda suzishga va jismoniy mashqlarni bajarishga odatlantirar edi; bu esa o‘quvchilarning jismoniy kuchni, epchilligini va chiroyli qiliqlarini taraqqiy etirar edi. Uning maktabi o‘quv rejasida o‘yinlar qilichbozlik, harbiy mashqlar, otda yurish va suvda suzish ko‘zga ko‘rinar o‘yinni egallar edi. Vittorino o‘quvchilarning ahloqiy sifatlarini madaniyatlash to‘g‘risida ham g‘amg‘o‘rlik qilib, ularda o‘z qadrini bilish to‘yg‘usini,gigena elementlari qoidalariga rioya qilish odatini va xakozalarni hosil qilar edi. Vittorino do Feltre maktabi oqsuyak ota-onalar bolalarini madaniyatlash borasida ilgari tashlagan katta qadam edi.
Mekurialisisning davolash meditsinasi.
Mashhur italiyan gumanist vrachi Ieronim Merkurialis (1530-1606 yillar) gimnastkaga doir oltita kitob yozdi. Dastlabki uch kitob jismoniy mashqlar tarixini yoritishiga, so‘nggi uch kitob esa jismoniy mashqlarni meditsina jihatidan taxlil qilishga bag‘ishlangandir. Merkurialis meditsinani davolash meditsinasi va saqlovchi meditsina deb ikkiga ajratadi. Saqlovchi meditsinani u bo‘zuqchiliqka va oziq-ovqat hamda vanani ortiqcha istemol qilishga qarshi kurashga mo‘ljalladi; bunday hollar oqsuyaklarning vakillariga muvofiq edi.
Merkurialis gimnastika va boshqa jisomniy mashqlarni saqlovchi meditsina vositalari jumlasiga kiritadi. U barcha mashqlarni haqiqat (davolash), harbiy (hayotiy, zaruriy) va sohta (atletik) mashqlar bo‘lgan edi.
Merkurialis ayrim mashqlarning ahamiyatini baholab, ko‘proq jismoniy ko‘ch talab qiladigan mashqlar salbiy tavsifladi va sog‘lomlashtirish-gigiena jihatdan foyda berish mumkin bo‘lgan mashqlargina bajarishni tavsiya qildi. U mushtlashishni inqor qilmadi, lekin yakkama-yakka mushtlashishni emas, balki kishining soyasi bilan mushtlashishni taklif qildi, cho‘nki kishining soyasi bilan mushtlashishi “katta kuch ishlatishini” talab qilmaydi. Merkurialis suvda suzishni emas, balki cho‘milishni maqtaydi va baliq ovini taklif qiladi. U jismoniy madaniyatning musobaqa metodini foydali deb hisoblamadi va sprotni inqor qildi. Merkurialisning “bir vaqtlar katta e’tiborga sazovar bo‘lgan gimnastika san’atining tiklash uchun harakat qilishga” haqiqatga to‘g‘ri kelmaydi. Uning hizmati shundan iboratki, u davolash-profilaktika mashqlarini tikladi va ularni meditsinaning muhim vositalari sifatida himoya qiladi.
Merkurialis ko‘zga ko‘ringan cherkov arboblarining saroy vrachi, so‘ngra esa imperator Maksimlion II-ning ham vrachi edi.U feodal buyuk alzodalarning boshliqlariga ko‘rsatgan xizmatlari uchun o‘sha vaqtlardayoq eskirib qolgan ritsarlik o‘nvoni bilan taqdirlangan edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
