Kirish. Fanning predmeti maqsadi va vazifalari Режа 3

Kompaniya va tadbirkorlikni ishlab chiqarishning texnik va iqtisodiy asoslash.

Korxonaning ixtisoslashuv darajasi, eng avvalo, tanlangan ishlab chiqarish turi bilan belgilangan. Ishlab chiqarish turi uning tashkiliy-texnik xususiyatlari yig‘indisi va iqtisodi bilan xarakterlanadi. Ushbu xususiyatlar bir vaqtda va doimiy ravishda ishlab chiqarishga kiritilayotgan bir turdagi mahsulot miqdori, shuningdek, mahsulot turi bilan belgilanadi.
Tanlangan ishlab chiqarish turi ishlab chiqarish jarayonining tashkiliy-texnik parametrlarini shakllantirishga, ishlab chiqarishni texnik tayyorlash, rejalashtirish, nazorat qilish usullarini tanlash, sex, uchastakalarni tashkiliy tuzilmasini tuzish, joylashtirish, texnologik jarayonlarni ishlab chiqish, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etish me’yorini ishlab chiqishga ta’sir ko‘rsatadi. Konstruktorlik tayyorgarlik biron bir yangi mahsulot yoki texnologiyani
loyihalashtirish bilan bog’liq bo’lgan ishlardan tashkil topadi.
Konstruktorlik tayyorgarlikni amalga oshirishda iqtisodiy hisob-
kitoblar katta ahamiyatga ega bo’ladi, chunki ular yangi mahsulot ishlab
chiqarishni yoki modernizasiya qilishning maqsadga muvofiqligini aniqlab
bo’ladi, sarflanadigan xarajatlar «min» bo’lgan shaoritlarni yaratishlari
lozimdir.
Mashina va priborlarning yangi turlarini ishlab chiqarish jarayonida
ularning texnik afzalligini xarakterlovchi quyidagi ko’rsatkichlar hisobga
olinadi:

- yangi mashina va proiborlarni (mahsulotlarni) yaratishga sarflangan

mehnat sig’imi;
- mahsulot o’lchovi;
- metaldan foydalanish koeffisiyenti;
Mahsulot tannarxi va boshqalar yangi mahsulot yaratish quyidagi
etaplardan tarkib topadi:
1. texnik vazifalarni ishlab chiqarish;
2. texnik taklifni tuzish;
3. eskiz loyihasini yaratish;
4. texnik loyihalashtirish;
5. ishchi hujjatlarni ishlab chiqarish.

Texnik vazifada ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning barcha texnik

iqtisodiy xarakteristikalari, ularga quyidagi talabalar, ekspluatasiya qilish
shartlari aniq belgilab beriladi. Texnik vazifaga asoslanib texnik taklif ishlab
chiqariladi. Unda mahsulotni ishlab chiqarishning texnik-iqtisodiy jihatdan
maqsadga muvofiq ekanligi asoslab beriladi, mumkin bo’lgan bir necha
variantlar solishtiriladi, mexnatni loyihalashtirish va ishlab chiqarishga
sarflangan harakatlarning hisob-kitobi, undan olinadigan iqtisodiy samara
hisob-kitob beriladi.
Eskiz loyihasi tanlangan texnik parametrlarni va iqtisodiy ko’rsatkichlarni
tekshirish imkoniyatini beruvchi hujjatdir. Eskiz loyihasi ishlab
chiqarilayotgan mahsulotni umumiy ko’rinishi chizmasidan, mahsulotning
tuzilishi va ishlash prinsipi, asosiy o’lchovlari, tannarxi to’g’risida tushuncha
beruvchi, konstruktiv yechimlardan tashkil topadi.
Texnik loyiha eskiz loyihaning to’ldirish natijasida tuzilib, mahsulotning
barcha asosiy bo’g’inlarini yaratish, barcha ko’rsatkichlarni aniqlashtirishdan
iborat. Ishchi loyihani tuzishda, barcha hujjatlar ishlab chiqish yakunlanadi,
ishlab chiqarilayotgan mahsulotning barcha ko’rsatkichlarini ko’rsatuvchi
ishchi chizma, tushuntirish xati, ekspluatasiya qilish instruksiyasi, tajriba
protokollari beriladi.
Konstruktorning asosiy vazifasi tuzilishi jihatdan sodda va ixcham, lekin
texnik jihatdan takomillashgan chidamli mahsulot yaratishdan iboratdir. Insoniyat takomillasha borgan sari o‘zining ishini doimiy ravishda yengillashtirib borgan holda, uni sun’iy intellekt zimmasiga yuklamoqda. Ishlab chiqarishni robotlashtirish bir qator kasblardan voz kechish imkonini berdi, masalan, o‘tgan asrda telefonist qizlar ikki abonentni o‘zaro ulab bergan bo‘lsa, telefon aloqa xizmati bugungi kunda faqat elektronika orqali ko‘rsatilmoqda. Hozirda taraqqiyot yanada ildamlab ketdi va odamzot turli mexanik amaliyotlarni bajara oladigan haqiqiy sun’iy mashinalar – robotlarni yarata boshladi.

6.