Kirish Davlat ta’lim standart

Ta’limni modernizatsiya qilishdan maqsad:
- Ta’lim, fan va ishlab chiqarish hamkorligidan kelib chiqib, “kadrlar
bozori”ga raqobatbardosh kadrlarni tayyorlash;
- Ijtimoiy ehtiyoj, ta’lim oluvchilarning talablari, mintaqa va xududning manfaatlarini inobatga olish;
- Ta’lim-tarbiyaning shakl va metodlari, pedagogik-psixologik shart-sharoitlari, omillari, vositalarining o’zaro nisbatini, uyg’unligini va o’qituvchining kasbiy kompetentligi, kreativligi, mahorati, ilm-fanning ilg’or yutuqlaridan xabardorligi va chet tili savodxonligini oshirish;
-DTS, o’quv reja, o’quv dasturlarni davr talabi asosida takomillashtirishning muntazamligi, moddiy-texnika bazani mustahkamlash, innovatsiyalarni keng joriy etish va xorij tajribalari asosida yanada boyitish;
- Uzluksiz ta’lim tizimida ta’lim-tarbiya samaradorligini oshirish – ta’lim mazmunini modernizatsiyalash.
Ta’lim tizimida modernizatsiyaning vazifalari:
1.Davlat tomonidan teng huquqli to’liq ta’lim olish imkoniyatlari va kafolatlarini ta’minlash;
2. Maktabgacha, umumiy o’rta, o’rta maxsus kasb-hunar va Oliy
ta’limni yangi zamonaviy sifat darajasiga erishish;
3. Ta’lim tizimiga byudjetdan tashqari mablag’larni jalb etish va ulardan foydalanishning me’yoriy–huquqiy va tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlarini takomillashtirish;
4. Ta’lim sohasidagi xodimlarining ijtimoiy mavqei va professional salohiyatlarini oshirish va bunda davlat va jamiyat tomonidan qo’llab quvvatlashni yanada kuchaytirish;
5. Aktning rolini ta’lim tizimida oshirish;
6. Ta’lim va o’quv muhitini takomillashtirish;
7. Ta’lim oluvchilarda ta’lim olish va uni tashkillashtirishga bo’lgan motvatsiya (xohish va istaklar)ni kuchaytirish;
8. Zamonaviy ta’lim tizimida o’qituvchining rolini o’zgartirish;

34. An’anaviy bilimga yo‘naltirilgan paradigma. Bixevioristik (ratsionalistik) paradigma

1. An’anaviy bilimga yo‘naltirilgan paradigma. Bilimga yo‘naltirilgan paradigmada ta’limning bosh maqsadi: “Istalgan qiymatdagi bilim, bilim va yana bilimdir”. Shuning uchun ta’lim muassasasining roli insoniyat sivilizatsiyasi madaniy merosining ko‘proq mavjud unsurlari – ham individual, xuddi shunday ijtimoiy tartibni saqlab qoluvchi, individual rivojlanishga imkon beradigan zaruriy, xilma-xil, muhim bilim, ko‘nikma va malakalar, bundan tashqari ideal va qadriyatlarni uzatish va saqlashda namoyon bo‘ladi. Shuning uchun o‘quv dasturlari mazmuni tayanch, asosiy, bilim, ko‘nikma va malakalarni egallash vaqtida sinovdan o‘tuvchi, shaxsning funksional savodxonligi va ijtimoiyligini ta’minlashga asoslanadi.
2. Bixevioristik (ratsionalistik) paradigma. Ratsionalistik paradigma an’anaviy paradigmaga qarama-qarshi o‘laroq, o‘zining diqqat markazida mazmunni emas, o‘quvchilarning turli turdagi bilimlarni o‘zlashtirishining samarali usullarini qo‘yadi. Ratsionalistik ta’lim paradigmasi asosida B.Skinnerning ijtimoiy injeneriya bixevioristik konsepsiyasi turadi. Ta’lim muassasasining maqsadi – ta’lim oluvchilarda ijtimoiy me’yorlar, milliy madaniyat talablari va natijalariga muvofiq, moslashuvli “xulq-atvor majmui” ni shakllantiradi. Shuning uchun “xulq-atvor” atamasi “barcha turdagi reaksiyalar, insoniy xususiyatlar – uning fikrlashi, his-tuyg‘usi va harakati”ni bildiradi (R.Tayler).
Mazkur paradigma ta’lim muassasasiga ta’lim oluvchilarning maqbul xulq-atvorini shakllantirish maqsadida bilimlarni o‘zlashtirish yo‘li sifatida qaraydi, ya’ni har qanday ta’lim muassasasi – bu yashash muhitiga moslashtirishning ta’limiy mexanizmi. Bunday o‘qitishning asosiy metodlariga o‘rgatish, trening, test nazorati, individual o‘qitish, korreksiyalash kiradi.
35. Ta’lim mazmunini belgilashga doir konsepsiyalar (Didaktik formalizm konsepsiyasi.Didaktik pragmatizm konsepsiyasi)
1. Pragmatizm (yunoncha pragma - "ish, amal so’zidan olingan bo’lib, amaliyot falsafasi demakdir") – XIX asrning 90-yillarida AQSH da pragmatizm falsafasi maydoga keldi.
Uning kelib chiqishi 19-asrdagi amerikalik faylasuf Charlz Pirs nomi bilan bog'liq bo'lib, u birinchi bo'lib pragmatizmning "maksimalini" shakllantirgan. Keyinchalik pragmatizm Uilyam Jeyms, Jon Devi va Jorj Santayana yozuvlarida rivojlandi. Pragmatizmning asosiy yo'nalishlari orasida instrumentalizm, fallibilizm, anti-realizm, radikal empirikizm, veverifikatsionizm va boshqalar bor.
Pragmatizm falsafasi metafizikaning mazmunliligini inkor etadi va ba'zi bir bilim sohalaridagi haqiqatni ushbu sohani o'rganadigan odamlar o'rtasidagi vaqtinchalik kelishuv sifatida qayta belgilaydi.
20-asrning ikkinchi yarmida pragmatizmning o'ziga xos versiyasiga tayanib, mantiqiy pozitivizmni tanqid qilishga qaratilgan yangi falsafiy maktab paydo bo'lishi bilan pragmatizmga e'tibor sezilarli darajada oshdi. Bular analitik falsafaning vakillari Villard Kvin, Uilfrid Sellars va boshqalar edi.Ularning kontseptsiyasi keyinchalik Richard Rorty tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, keyinchalik kontinental falsafa pozitsiyasiga o'tdi va nisbiylik uchun tanqid qilindi. Shundan so'ng zamonaviy falsafiy pragmatizm analitik va relyativistik yo'nalishlarga bo'lindi. Ulardan tashqari, neoklassik yo'nalish ham mavjud, xususan, Syuzan Xak (ingliz) asarlari bilan ifodalanadi.
Tarix fanida pragmatizm - bu juda boshqacha ma'nolarda ishlatiladigan atama. Birinchi marta "pragmatik" (yunoncha Rámrapaschik) sifati tarixga Polybius tomonidan qo'llanilgan bo'lib, u pragmatik tarixni (yunoncha rámámácíκή Horκήa) davlat voqealariga taalluqli o'tmishning shunday obrazi deb atagan va ikkinchisi ularning sabablari, hamrohlik qiladigan holatlar va ularning oqibatlari bilan bog'liq holda ko'rib chiqilgan. voqealarni tasvirlashning o'zi mashhur darsni o'tkazishga mo'ljallangan.
Pragmatist - falsafiy tizim sifatida pragmatizmning izdoshi, tarafdori. Kundalik ma'noda, pragmatist - bu amaliy harakatlar va hayotga qarashlar tizimini amaliy foydali natijalarga erishish nuqtai nazaridan quradigan odam. "Biz ishonganimiz yaxshiroq bo'lgan narsa haqiqat", - deb ta'kidlagan pragmatizm asoschisi
Pragmatika nazariyasi tarafdorlari tizimga tushirilgan bilimlarni o’zlashtirish konsepsiyasini qattiq tanqid ostiga oldilar. Dj.Dyui ta’kidlaydiki, maktabdagi shaxs rivojlanishi, hayoti va tajribasi o’rganilishi lozim bo’lgan va tizimli bilimlar doirasini belgilaydigan o’quv dasturlariga bo’ysundirilgan, zero ular o’lik, mexanik va formal manbalardir.
D.Dyuining didaktik qarashlari