Kirish Asosiy tushuncha va atamalar

Uyga vazifa

1. O’tilgan materialni takrorlash.

2. Internetdan yangi ma’lumot manbalarini yig’ish.


4-ma’ruza
Mavzu: Yuklash va tashish operatsiyalarini omborchalar yordamida avtomatlashtirish.
Reja

1. 
   Zamonaviy ishlab chiqarishda omborlarning o’rni va roli.
   
2. 
   Omborlarning ishlab chiqarish uchastkalari va sanoat transportlari bilan aloqasi.
   
3. 
   Omborlarning rivojlanish yo’nalishlari.
   

Kelajakda avtomatlashtirish va mexanizatsiyalashtirish yo’li bilan sanoatni takomillashtirish vazifasi qachonki muvaffaqiyatli bo’ladi, qachonki ishlab chiqarishning barcha zvenolari takomillashtirilsa, shu jumladan omborlar ham.
Moslanuvchan texnologiyali davlat ishlab chiqarishning umumiy samaradorligini oshirish uchun xo’jalik omborlarida mavjud quyidagi zaxiralarini ishlatish zarur:
-zaxiralarni qisqartirish va moddiy boyliklarga aylanishini tezlashtirish;
-transport ishi va asosiy ishlab chiqarishni tashkillashtirish va me’yorni oshirish;
-xom-ashyo, materiallari, mahsulot, sifatini oshirish va saqlash
-ishlab chiqarishda mehnat sarfini kamaytirish va sanoat mahsuloti tannarxini kamaytirish;
Har qanday omborni yaratish va ishlatishga maqsad transportlardan bir parametrli yuklar oqimi olib ularga ish berib parametrlarini o’zgartirib boshqa transportlar yuk oqimiga uzatish, bu o’zgartirish minimal sarflarda amalga oshiriladi.
2.1-rasmda omborlar ishi ko’rsatilgan

Agar yuk oqimini parametrini o’zgartirmasdan 1 transportlardan keying transportlarga uzatish kerak bo’lsa, unda alohida ombor yaratishni xojati yo’q. (1a-rasm)

Agar transportlar partiyasidagi yuklar parametrini o`zgartirish kerak bo`lsa, unda PK omborini yaratish kerak.

Sanoat tashkilotlaridan omborlari kelishomborlariga, oraliq va jo’nalish omborlariga bo’linadi.
Yukni saqlash muddatiga ko`ra omborlar 7 guruhga ajratiladi:

1. 
   Bevosita yukni yuklash (saqlash muddati _хр = 0)
   
2. 
   Vaqtinchalik saqlash (О<_хр< 5sutka);
   
3. 
   Qisqa muddatli yuklarni saqlash ( saqlash muddati 5 <_хр< 20 sutka);
   
4. 
   O`rtacha saqlash muddatli (20 <_хр< 40 sutka);
   
5. 
   Davomiy saqlash (40 <_хр< 90 sutka);
   
6. 
   Uzoq muddatli saqlash (90 <_хр< 365 sutka);
   
7. 
   Ko`p yillik saqlash (_хр> 365 sutka).
   

Bundan tashqari omborlar keladigan va ketadigan yukning o`lchamiga ham qarab klassikatsiyalanadi.
Nisbatan mayda va yengil yuklarning keladigan portsiyalarini mayda ( 5 dan 10kg gacha), o`rtacha (10dan 15kg gacha), yirik(50dan 300kg gacha) va juda yirik (300kgdan yuqori) portsiyalarga ajratish mumkin.
Kattaroq yuklar uchun bu ko`rsatkich kattaroq: 100kg gacha, 100dan 500kg gacha va undan yuqori.
Ba`zi bir yuklar uchun portsiyalar hisobi massalarda emas, balki donalarda ketadi.(masalan, 50 detal yoki zagotovka, 100, 200 va h.k)
Yukni saqlash balandligiga qarab bir qavatli omborlarning 3 asosiy guruhlari farqlanadi:

1. 
   Past-saqlash balandligi 5m
   
2. 
   O`rta balandlikdagi saqlash balandligi 5 dan 8m gacha
   
3. 
   Baland- saqlash balandligi 8m dan baland bo`lgan omborlar
   

Avtomatlashtirilganlik darajasiga qarab omborlar 5 tiplarga ajratiladi:

1. 
   Mexanizatsiyalashmagan
   
2. 
   Mexanizatsiyalashgan
   
3. 
   Yuqori mexanizatsiyalashgan
   
4. 
   Avtomatlashtirilgan
   
5. 
   Avtomatik
   

Ularning quyidagi xususiyatlari mavjud:

1. 
   Mexanizatsiyalashmagan yuklarni talash, ko`chirish va yuklashda qo`l mehnati ishlatiladi.
   
2. 
   Mexanizatsiyalashgan mexanizatsiyalash vosita qo`l boshqaruvli ishlatiladi.
   
3. 
   Yuqori mexanizatsiyalashgan = omborlarning ko`p ishlarida mexanizatsiyalashgan vositalar ishlatiladi.
   
4. 
   Avtomatlashtirilgan yarim avtomatlarni qo`llash
   
5. 
   Avtomatik omborning barcha ishlarida avtomatik mexanizmlarni ishlatish