Kirish Asosiy tushuncha va atamalar

Jilvirlashdastgohlaridaqo’llaniladigano’lchov-nazoratasboblariningklassifikatsiyalanishi.Aktiv nazorat qilish uchun mo’ljallangan o’lchov moslamasida ishlov berilayotgan detal o’lchamini nazorat qilish shtok yordamida indikatorga uzatiladi. Aktiv vizual nazorat qilishning o’lchov moslamasida ishlov berilayotgan detal o’lchami harakati indikatorga uzatiladigan shtok yordamida amalga oshiriladi.

1-rasm. Ishlov berilayotgan detallar o’lchamlarini aktiv nazoratni qo’llash sxemasi
Ishchi indikator strelkasini kuzatadi, indikator strelkasi berilgan detalning kerakli o’lchamiga yetganida dastgohni o’chiradi.
Aktiv nazoratning boshqa o’lchov moslamasida ishlov berilayotgan detal o’lchami o’zgarishishtok yordamida nazorat qilinadi
Uchinchi tur aktiv nazorat o’lchov moslamalarida ihslov berilayotgan detal o’lchami shtok harakati yordamida nazorat qilinadi(2-rasm).



2-rasm. Ikkikontaktlio’lchov-nazoratskobasi
2-rasmdaaktivnazoratuchunmo’ljallanganikkikontaktlio’lchov-nazoratskobasiko’rsatilgan. Skobaniishlovberilayotgandetalgaolibborishvaqaytarishgidrosilindrshtokivaporsheniyordamidaamalgaoshiriladi.
Metallkesuvchidastgohlardaberilgano’lchamlarniavtomatiknazoratqilishnibevositaishlovberishvaqtidayokiundankeyindetalgaishlovberishdanavvalamalgaoshirishmumkin.

• 
  Vizual nazorat ishlov berilgan detal yuzasi tozaligini etalon bilan solishtirib aniqlash uchun qo’llaniladi.
  

Doiraviy jilvirlash dastgohlaridagi vallar o’lchamlarini aktiv nazorat qilish uchun asbob va uskunalar. Vallar tashqi diametrlarini aktiv nazorat qilish turli tiplari jilvirlash jarayonida keng qo’llanilmoqda. Bugungi kunda vallarni avtomatik nazorat qilish maxsus skobalar yordamida amalga oshirilmoqda. Bunday moslamalar jilvirlash jarayonida kesish rejimini avtomatik ravishda almashtirish, ishni to’xtatish kabi buyruqlarni berishi mumkin. Bu moslamalar aylan avtomatik va yarimavtomatik siklli jilvirlovchi dastgohlarda qo’llaniladi.
Bundan tashqari vallar tashqi diametrlarini aktiv nazorat qilish harakatlanuvchi maxsus skobalar yordamida ham amlga oshiriladi. Jilvirlanayotgan vallarni vizual nazorat qiluvchi skoba va moslamalar ham mavjud. Bu moslamalar aylan jilvirlovchi dastgohlarning noavtomatik siklda ishlovchi dastgohlarda ishlatiladi.
Amaliy jihatdan vallarni ko’ndalang va bo’ylama jilvirlashda diametr o’lchamini nazorat qilish ikki oki uchkontaktli skobalar yordamida amalga oshiriladi. Vallarni jilvirlash jarayonida o’lchamlarni aktiv nazorat qilish uchun o’lchov moslamalar jilvirlovchi doiraning babkasida yoki doiraviy jilvirlash dastgohlarida o’rnatiladi.,
^5-rasm
Ikki kontaktli moslama va asboblari doiraviy jilvirlash dastgohlarida vallar diametri o’lchamlarini aktiv nazorat qilish imkonini beradi. Vallarni vizual nazorat qiluvchi richagli-tishli o’lchov moslamalari(5-rasm). Bu o’lchov moslamalari ko’ndalang va bo’ylama jilvirlashda vallarni aktiv nazora qilishda qo’llaniladi. Richagli-tishli o’lchov moslamasi avtomatlshtirilmagan dastgohlarda doiraviy jilvirlash jarayoni vallarni nazorat qilish uchun mo’ljallangan.
Vallarni nazorat qiluvchi elektrkontaktli o’lchov moslamasi 6-rasmda ko’rsatilgan. Bu moslamalar avtoamtik yoki yarimavtomatik siklli dastgohlarda qo’llaniladi. Val markazlarda o’rnatilib, o’lchov moslamasi esa gidrosilindr va shtok yordamida valga olib boriladi va uni jilvirlash jarayonida vallarni nazorat qilinadi, ishlov berish yakunlangandan so’ng moslama valdan olinadi. Jilvirlash jarayonida moslama kesish rejimining o’zgarishi haqida buyruq beradi, qora jilvirlashdan tozalab jilvirlashga o’tilganda va berilgan o’lchamga yetganda ham moslama o’z ishini yakunlaydi

6-rasm. Elektrkontaktlio’lchovmoslamasi