Kirish 1-bob. Халқаро муносабатлар тизимида ташқи сиёсат категриясини тадқиқ этиш масаласи

камёб. Канадалик дипломат Дерил Копеланд «Партизан дипломатияси:
халқаро муносабатларнинг қайта мушоҳадаси» асарида геодипломатия
(geodiplomatics) ибораси собиқ Британия дипломати Петер Маршалл ва
Вестминистр университети Лондон дипломатик академияси директори Набил
Аяд томонидан қўлланилганини қайд этади. Копеланд ўзининг профессор
Аяд билан бўлган шахсий суҳбатида геодипломатияни «глобал стратегик
ҳалқанинг энг таъсирчан менежменти»
19 сифатида баҳолаб, бу борада
ҳамфикр бўлганини ёзади. Геодипломатияни ҳаётий муҳим маконда ўз
манфаатларини таъминлашда дипломатик воситалардан самарали
фойдаланиш, ташқи сиёсатда минтақавий муаммоларни ўзаро музокаралар
орқали ҳал этишга асосланган тизимли механизмлар мажмуаси, деб
ҳисоблаймиз. Бизнингча, афғон муаммосини ҳал этишга қаратилган
Ўзбекистон геосиёсий ёндашувларининг асосий фалсафасини учта ўзаро
боғлиқ даражадаги геодипломатик парадигмалар орқали ўрганиб чиқиш
юқоридаги қарашларни асослаш имконини беради:
Афғонлараро даражада. Ушбу даража Ўзбекистоннинг барча ички
афғон сиёсий кучлари билан ўрнатган алоқаларини назарда тутади. Бу борада
Ўзбекистон ёндашуви Афғонистонга дахлдор геосиёсий иштирокчилар
орасида барча афғон ички сиёсий кучлари билан нейтрал ва ўзаро тенг
масофани сақлаб туриши билан алоҳида ажралиб туради. Шу жиҳатдан,
афғонлараро даражадаги Ўзбекистон сиёсатини Афғонистон ҳукумати,
«Толибон» ҳаракати ва бошқа афғон этносиёсий кучлари билан алоқалари
мисолида тақсимлаш ўринли бўлади.
Минтақавий даражада. Ўзбекистон геосиёсатида Афғонистон омили
минтақавий миқёсда консенсусга эришишни тақозо этади. Ўзбекистон
расмий вакиллари Афғонистон муаммосини ҳал этишда минтақанинг кўзга
кўринган акторлари – Покистон, Ҳиндистон, Эрон, Саудия Арабистони,