Kimyoviy va oziq-ovqat texnologiyalari kafedrasi

Suyuqlanib ketadigan materiallar. Bunday materiallar sifatida dala shpati, pegmatit, perlit, dolomit, talk, nefelin sienit, spodumen va boshqa materiallar, minerallar va jinslar ishlatiladi. Ularning massa tarkibida yuqori temperatura sharoitida o’zini tutishi bir xil emas. Masalan, dala shpati, pematit va boshqalar suyuqlanib ketgach shisha fazasini hosil qilsalar, boshqalari ya’ni dolomit va talk, kvarts, tuproq va boshqalar bilan birga suyultma hosil qiladilar. Suyuqlanib ketadigan materiallar massa tarkibiga 5-30% gacha miqdorda kuydirish temperaturasini pasaytirish maqsadida qo’shiladi. Dala shpatlari kaliy, natriy va kaltsiylarning alyumosilikatlari bo’lib, tabiatda ortoklaz yoki mikroklin K2O Al2O3 6SiO2, albit Na2O Al2O3 6SiO2, anortit CaO Al2O3 2SiO2 sifatida tarqalganlar. Chinni sanoati uchun eng sifatli bo’lib, kaliy- natriyli dala shpatlari hisoblanadi, yana ularda ortoklazning miqdori ko’proq bo’lishi kerak. Dala shpatlari tarkibida noxush aralashma sifatida slyuda va temir oksidi bo’ladi. Dala shpatlarining toza turlari kamyob bo’lgani uchun ularning o’rniga pegmatitlar, plagioklazlar (albit va anortitning izomorf aralashmasi), perlitlar, nefelin sienit ishlatiladi. Pegmatit - kvarts kristallari bilan qo’shilib ketgan dala shpati. ularda 30-35% kvarts va 65-70% dala shpati bo’ladi. Nefelin sienit – tog’ jinsi bo’lib, uning tarkibiga nefelin mineralidan (K2О3 . Na2O . 2Al2O3 . 9SiO2) tashqari mikroklin, albit, slyuda, magnetit va boshqalar kiradi. Perlit - shishasimon vulqon jinsi bo’lib, u kvarts, dala shpati va boshqa minerallarning aralashmasidan iboratdir.