Kimyoviy reaksiyalarning tezligi 2NO(g)+O2(g)= 2NO2(g) (1) G=-150 kJ/mol 2H2+O2=2H2O (2) (2) G=-456,5 kJ/mol

10000 dan ortiq turli biokimyoviy reaksiyalarga ta’sir etadi.

Saxarozaning oksidlanishi fermentlar ishtirokida million marta tezlashadi.

Pepsin, tripsin, ribonukleaza, ureaza kabi ko’plab fermentlar kristall holda ajratib olingan.

1. A + B  [ A...B ]  AB

Faollashgan kompleks

2. A + K [ A...K ] AK + B  [ AK...B ] AB + K

faollashgan

oraliq kompleks

• Katalizatornning reaksiya tezligiga ta’siri:
• H2+I2=2HI
• Katalizatorsiz Ea=168 kJ/mol;
• katalizator(Au) Ea=105 kJ/mol,
• katalizator (Pt) Ea=59 kJ/mol.
• Katalizator reaksiyaning issiqlik effektini o’zgartirmaydi.
• To’g’ri va teskari reaksiyalarni bir xilda tezlashtirib muvozanat hosil bo’lishini jadallashtiradi.

• Kimyoviy muvozanat
• qaytar va qaytmas reaksiyalar
• Faqat bir yo’nalishda boradigan reaksiyalar qaytmas reaksiyalar deyiladi.
• Qaytmas reaksiyada ko’p miqdorda issiqlik ajralib chiqsa, gaz modda, cho’kma yoki oz dissotsilanadigan moddalar:
• CH4 + 2O2 = CO2 + 2H2O + Q
• Mg + 2HCl = MgCl2 + H2
• AgNO3 + NaCl = AgCl + NaNO3
• NaOH + HNO3  = NaNO3 + H2O
• Ikki qarama-qarshi yo’nalishda boradigan reaksiyalar qaytar reaksiyalar deyiladi.
• N2 + 3H2  2NH3 ; aA + bB  cC + dD
• V1=k1[A]a*[B]b V2=k2[C]c*[D]d
• V1=V2 [C]c*[D]d
• K=-----------
• [A]a*[B]b

• [A],[B],[C],[D] – muvozanat konsentratsiyalari;
• a,b,c,d- reaksiya tenglamasining stexeometrik koeffisientlari;
• K – muvozanat konstantasi , u haroratga bog’liq .
• Moddalarning muvozanat vaqtidagi konsentratsiyalari muvozanat konsentrasiyasi deyiladi.
• N2 + 3H2  2NH3
• V1=k1[N2]1*[H2]3; V2=k2[NH3]2 K=k1/k2
• [NH3]2
• K= --------------
• [N2]1*[H2]3
• Muvozanat holatida reaksiya mahsulotlari konsentrasiyalari ko’paytmasining dastlabki moddalar konsentrasiyalari ko’paytmasiga nisbati doimiy son bo’lib, muvozanat konstantasi deyiladi.

• K moddalarning tabiatiga, haroratga bog’liq, konsentratsiyaga, bosimga va katalizatorga bog’liq emas.
• Geterogen reaksiyalarda:
• 3Fe (k)  +4H2O (g) = Fe3O4(k)  +4H 2(g)
• [H2]4
• K  = --------
• [H2O]4
• Muvozanat konstantasi izobarik izotermik potensial :  Go= - RT ln K
•  Go kichik bo’lishi uchun K katta bo’lishi kerak.

• Le-Shatele prinsipi. 
•  muvozanatda turgan sistemaga biron-bir tashqi ta’sir ko’rsatilsa, muvozanat shu ta’sirni kamaytiruvchi reaksiyaning borishi tarafiga siljiydi.
• N2 + 3H2 = 2NH3 H < 0