Kimyoviy injiniringda modellashtirish va avtomatlashtirish” fanidan Kurs ishi Kimyoviy injiniring tizimlarini taxlil qilish. Bajardi

Kimyo injiniring tizimlarini taxlil va sintez qilish haqida asosiy tushunchalar.

Har qanday sistema (KTS) va uni boshqarish sistemasi kibernetika fani uchun, tadqiqot mavzui hisoblanadi. Uning tadqiqot usuli bo`lib, matematik modellashtirish, tadqiqot strategiyasi esa - sistemali analiz qilish va tadqiqot vositasi bo`lib, elektron hisoblash mashinalari - komp’yuterlar hisoblanadi.

Kibernetika matematik modellashtirish usullaridan foydalanib sistemalarni aniq natijalar bilan tahlil va sintez qilishda, optimal shart-sharoitlarni prognoz qilishda foydalanadi.
Kibernetika usullari kimyo-texnologik jarayonlarni (KTJ) ketishidagi yangi qonuniyatlarni aniqlashda va ularni optimallashtirish hamda boshqarish yo`llarini aniqlashda yordam beradi. Kibernetika uslublari kibernetikaning texnik vositasi bo`lgan hisoblash mashinalari yordamida tadbiq etiladi.
Kimyo texnologiya tizimlari

Kimyo texnologiya tizimlari (KTT) deganda, unda ketayotgan fizik-kimyoviy jarayonlar va ularni amalga oshiruvchi vositalar birgalikda tushuniladi. SHunday qilib KTT, kimyoviy jarayonni, u ketayotgan qurilmani, jarayonni nazorat va boshqarish vositalarini va ular orasidagi o`zaro bog’liqliklarni o`z ichiga olar ekan.

Masalan: reaktorda ketayotgan boshqariladigan kimyoviy jarayonni KTT deb qarash mumkin ( 1-rasm). Texnologik jarayonning ketishi bo`yicha informatsiya birlamchi o`zgartirgichdan ( Bo’ ) rostlagichga ( R ) uzatiladi, u o`z navbatida texnologik parametrning shu vaqtdagi qiymatini belgilangan qiymatdan farqiga qarab rostlash ta`sir signali ishlab chiqaradi va ijrochi qurilma (Iq) orqali ob`ektga ta`sir ko`rsatadi.

1-rasm.
KTT da ma`lum bir fizik kimyoviy jarayonni amalga oshirish uchun, bizga aralashtirgichli reaktor va shu jarayonni boshqarish tizimi bo`lishi kerak.

Ushbu KTT tashqi muhit bilan o`zaro ta`sirda bo`l
gani uchun, uning holatini kirish X va chiqish U signallari orqali baholash mumkin. Kirish signali bo`lib odatda xom-ashyo, uning miqdori, tarkibi, temperaturasi va boshqalar bo`lishi mumkin. CHiqish signali bo`lib, tayyor mahsulot miqdori, uning sifati, teperaturasi va boshqalar bo`lishi mumkin.
KTTga odatda har xil turtkilar Z ta`sir ko`rsatadi va texnologik tizimni belgilangan sharoitlardan chiqaradi. Bu turtki ta`sirlarini kompensatsiya qilish uchun, odatda boshqaruvchi ta`sirlardan foydalaniladi.
TT- murakkab ob`ekt hisoblanib, uni alohida elementlarga (podsistema) dekompozitsiyalash mumkin. elementlar o`zaro informatsion bir-biri bilan va ob`ekt atrof muhiti bilan bog’liqdir. Bu bog’liqliklar ob`ekt strukturasini tashkil etadi
TT mo`ljallangan maqsadga erishishga yo`naltirilgan algoritm bo`yicha ishlaydi. Hamma TTlarni shartli ravishda katta va kichik tizimlarga bo’lish mumkin.
Kichik tizimlar odatda bir tipik jarayon bilan cheklangan bo`lib, ikki tizimlarga bo`lish mumkin. Undagi ichki bog’liqliklar va jihozlarning o`ziga xosligi bilan ajralib turadi.

2 – rasm.

Katta tizimlar, kichik tizimlarning murakkab ravishda ujassamlangan ko`rinishi bo`lib, ulardan ham miqdoriy, ham sifat ko`rsatkichlari bo`yicha farq qiladi. Katta kibernetik TT sifatida kimyoviy tsEXni yoki korxonani misol qilish mumkin (2- rasm).