Kimyodan masalalar

Rh = P°H • xh (5.5)

Eritmaning bug‘ bosimi uning molar qismiga to'g'ri mutonosibligi Raul tomonidan aniqlangan. Shuning uchun (5.5) Raul qonunining ma- tematik ifodasi deyiladi.

Binar eritmalar uchun ynjqoridagi formula quyidagicha yoziladi:

R_H = P°_H (1 - x₂). (5.6)

bunda. Rh -eritma ustidagi erituvchining bug* bosimi;

P°H - toza erituvchi ustidagi bug* bosimi;

x₂ - erigan moddaning mol qismi;

1 - x₂ = xj — erituvchining mol qismi.



Ko‘pincha Raul qonunining qiymati binar eritmalar uehun quyida- gicha ifodalanadi:

(5.7)

bunda: x₂ =———, shuni (5.7) ga qo'yilsa, (5.8)

n,+n₂

——— = —^— kelib chiqadi. (5.9)

P° m, + n₂

yoki — qilib yozish mumkin. (5.10)

P + n₂

fff.

bunda, n₂ — erigan moddaning mol sonlari, —— ga teng boiadi.

M₂

nj — cruvchining mol sonlari ga teng bo‘ladi formuladagi

M,

n₂ va n| laming qiymati qo‘yib chiqilsa,

£-ZZ „ StLÜl bo'ladi. (5.11)

P m₂/M₂

11. 
    formula yordamida eritma va erituvchining bug‘ bosimlari ma’lum bo'lganda eritmaning tarkibini, eritmadagi komponentlardan birortasining molekular massasini ham aniqlash mumkin.
    

MASALALAR YECH1MLAR1DAN NAMllNALAR

1. 
   misol 25°C da toza suv bug* bosimi 3167,73 Pa, shu haroratda 20% glyukoza critmasining bug‘ bosimi qanday bo'ladi? Glyukozaning molekular massasi M (QH^Oé) *= 180 g/mol.
   

Berilgan: m₂ ~ 20%; M₂ = 180; m₂ - 80; Mj = 18

n₂ = 20/180 = 0,11 mol; m = 80/18 = 4,44 mol; P° = 3167,73 Pa.

Noma’lum: R = ?

Yechish. (11.V) fomtuladan eritmaning bosimi R hisoblanadi:

P° — P n,

1 — =*—2— berilgan qiymatlar shu formulaga qo‘yiladi.

P° n_t + n₂



3J67/73- P _—OUJ— _dan r - 3091,14 Pa.

3167,73 0.11 + 4,44

2. 
   misol Eritmaning bug' bosimi 266,5 Pa ga pasaytinsh uchun 303
   K da 0,090 kg suvda qancha glitserin eriydi? (Shu haroratda toza suvning
   bug‘ bosimi 4242,30 Pa ga teng).
   

Berilgan: mi = 0,090 kg; M) = 0,018 g; nj * = 5 mol;

0,018

M₂ - 0.092 g; P° = 4242,30 Pa; A R = 266,5 Pa.

Noma’(um: m 2 = ?

Yechish. (5.11) dan glitserinning massasi hisoblanadi:

²⁶⁶!⁵ ₌ °»⁰⁹² dan m 2 * 31 kg.

4242,30 ^m2 _{+ 5}

0*092

3. 
   misol 6,18 10^-3 kg anilin 0,74 kg efir [(CiHjhOlda 303 K da
   eritilgan. Eritmaning bug' bosimi 85800 Pa ga teng boigan. Shu
   haroratda toza suvning bug‘ bosimi 86380 Pa ga teng bo'lsa, anilinning
   molekular massasi qancha bo'lishi mumkin?
   

Berilgan: m2 = 6,18 • 10 ~³ kg; ni| = 0,74 kg; Mi = 0,074 kg;

n, = °’⁷⁴- = 10 P°= 86380 Pa. R = 85800 Pa;

0,074

R = 86380 - 85800 - 580 Pa.

Noma’lum: rm — ?

Yechish: (5.11) dan anilinning molekular massasi hisoblanadi:

6,18 IO'¹

580 __ A/- ¿an M2 = 0,0914 kg yoki 91,4 g.

86380 6,18 10*³


M²


+ 10


MUSTAQIL ISHLASH UCHUN MISOL VA MASALALAR


1. 20°C da toza atseton bug'ining bosimi 23940 Pa ga teng. Shu haroratda 200 g atsetonda 5 g kamfora bo'Igan eritma bug'ining bosimi



23710 Pa ga teng. Atsetonda erigan kamforaning molekular massasini aniqlang.

Javobi: 151.0.

2. 
   6,4iO'⁵ kg naftalin {Cj₀H«) 0,09 kg benzol (С₆Нь) da eritilgan. Eritmaning 393 К dagi bug‘ bosimi qanday? Shu haroratda toza ben- zolning bug' bosimi 9953,82 Pa ga teng,
   

Javobi: 4177.37 Pa.

2. 
   0,15 kg eritmada 34,2T0^-3 kg shakar (С12Н22ОЦ ) eritilgan. 303 К da toza suvning bug‘ bosimi 4242,3 Pa. Shu haroratda eritmaning bug' bosimi qanday bo'ladi?
   

Javobi. 19142,913 Pa.

2. 
   293 К da toza efir ((CjHjhOlning bug* bosimi 58920 Pa, shu haroratda 0,1 kg efirda 12.2-10^-2 kg benzoy kislota (QH^COOH ) eritil­gan eritmaning bug‘ bosimi esa 54790 Pa ga teng. Eritmadagi kislotaning molekular massasi topilsin.
   

Javobi: 0,1 MO*³ kg.

2. 
   25°C haroratda massa ulushi 0.2 (20%) bo‘lgan glyukoza
   

eritmasi bug'ining bosimini hisoblang. Shu haroratda suvning bug' bosimi 167,73 Pa ga teng.

Javobi: 3091 Pa.

2. 
   20°C haroratda 6,4 g naftalin Ci₀H₈ 90 g benzol C₆H₆ da eritil­gan. Eritma bug'ining bosimini hisoblang. Shu haroratda benzolning bug‘ bosimi 9953,82 Pa ga teng.
   

Javobi. 9541 Pa.

2. 
   Eritmaning bug‘ bosimini 399, 7 Pa ga kamaytirish uchun 300 К da 4,5 IO*³ kg glitserin (C₃H|¡03 ) qancha suvda eritiladi? Shu haroratda toza suvning bug' bosimi 3565 Pa ga teng deb qabul qilinsin.
   

Javobi; 7155 Pa.

2. 
   150 g suvli eritmada 34,2 g shakar C12H22O11 mavjud. ЗО^С haro­ratda bu eritmaning bug‘ bosimini hisoblang. Shu haroratda suvning bug‘ bosimi 4242,30 Pa ga teng.
   

Javobi: 4178 Pa.

2. 
   200 g naftalin C₁₀H>¡ ning benzol С*Иб dagi eritmasida 60 g naf­talin bor. Shu eritmaning 40°C dagi bug‘ bosimini hisoblang. Shu haro­ratda benzolning bug‘ bosimi 24144.6 Pa ga teng.
   

Javobi: 19140 Pa

2. 
   0,1 kg suvda 1.3-10‘³ kg noelektrolit eritilgan, eritmaning 301 К dagi bug' bosimi 3642 Pa ga teng. Shu haroratda toza suvning bug‘ bosimi 3780 Pa bo‘lsa, eritmadagi noelektrlitning molekular massasi qancha?
   

Javobi: 4.33 10⁶ Pa.

3. 
   ERITMALARDA SUYUQLIK - QATTIQ MODDA MUVOZANATI. KRIOSKOP1YA
   

Suyultirilgan eritmalarda muzlash haroratning nisbiy pasayish qiymati Raul qonuniga muvofiq, eritmaning molar konsentratsiyasiga to'g'ri mutanosib bo'ladi:

AT = Km (5.12)

bunda, K — krioskopik doimiy bo'lib, erituvchi muzlash haroratning molar pasayishi deyiladi; m> ^— eritmaning molar konsentratsiyasi.

K quyidagi formuludan hisoblanadi:

K = --*■- (5.13)

1000 /,

bunda. T₀ — toza erituvchining muzlash harorati; /„ — toza erituvchining solishtirma bug'lanish issiqligi.

Eritma va toza erituvchilaming muzlash haroratini tajribada aniqlab, ulaming farqi asosida, eritmadagi moddalarning molekular massasini hisoblash mumkin. Uning uchun (5.12) formuladagi m2 ning (5.13) dagiga qo‘yilsa, quyidagi formula kelib chiqadi:

AT = K • ^{ml 000} (5.14)

g-M

Bundan molekular massasini aniqlash mumkin.

AT*

1. 
   misol Muzlash harorati — 1°C bo'lgan glyukozaning suvli eritmasini % konsentratsiyasi qanday bo'ladi?
   

Berilgan: t = - 1°C; to = 0°C; At - 0 - (- 1) = 1°C

K= 1.86; Mgiyuk =0,18 kg.

NO’malum: m[ = ? m₂ = ?

Yechimi: 1) (5.14) dan m₂ hisoblanadi:

m. = — ■ —— = 0.54 mol K 1.86

2. 
   Glyukozaning massasi aniqlanadi:
   

m₂ = 0.54 0.18 = 0,0972 kg

2. 
   Eritmaning massasi: m = 1 + 0,0972 kg = 1,0972
   
3. 
   Eritmaning % konsentratsiyasi:
   

1,0972 : 0,0972 = 100 : m m « 8,86%

2. 
   misol Eritma - 5°C da muzlamasligi uchun I-10^-3 kg suvda qancha glitserin eritibshi kerak?
   

Berilgan: t = - 5°C; to - 0°C; Ât = 0 - (- 5) = 1°C

M = 0.092 kg; g = 1 • 10‘³ kg; К = 1,80 grad/mol.

Noma’lum m = ?

Yechimi: 1) (5.15) dan hisoblanadi:

_w /T m-1000 , M Al g 0.092-5-1

M = dan m = = = 0.247Kg.

big K 1000 1.861 *

3. 
   misol. Temir va ko'mir qotishmasida 6% S bor. Sof holdagi temir- ning suyuqlanish harorati molar pasayishi 13,18°C, suyuqlanish harorati esa 1803 К ga teng bo'lsa, qotishma necha gradusda suyuqlanadi?
   

Berilgan: m = 6%; ToFe ³ *803 K; E₀ = 13,18°C.

Noma’lum: T = ?

Yechimi: 1) 1 kg qotishmadagi ko'miming massasi aniqlanadi:

0. 
   1: 6 10³ = 1: m m = 0,06 kg
   

.... .. ^m 0.06 ,,,

2. 
   Ko‘miming mol miqdon hisoblanadi: n = — = = 5M
   

M 0.012

2. 
   Tq_ay = E n yoki То *= T = E n, bundan 1803 - T - 13,18 5 yoki T = 1727,1K.
   

4. 
   misol. Zichligi 879 kg/m³ bo'lgan, MO^-5 m³ benzolda 0,554 I0 ³ kg naftalin eritilgan; eritma 2,981°C da qotadi. Benzolning muzlash harorati esa 5,5°Cga, suyuqlanish issiqligi 127,4 J/g ga teng bo'lsa, eritmadagi naftalinning molekular massasi qancha bo'lishi mumkin?
   

Berilgan:

p = 879 kg/m³; V = U0'⁵; m = Vg = 8790 1 10 ⁵ = 0,0879 kg; mo=9,669 10 ³ kg; t₂ = 5,5°C; t,=2,981^öC; T₀= 5,5+273^278,5 K: M = t₂ - t, = 5,5 - 2,981 = 2,519^ÜC; m = 0,554 10'³ kg;

1C = 127,4 J/g; R = 8,314 J/(mol K).

Noma’lum: K = ? M = ?

Yechimi:

i>K₌-gZl-^⁸’³¹⁴'⁽²⁷⁸'⁵⁾² =s,ob^grad/ ,

1000 l_c 1000 127,4 ^/mo‘


2) M _{= =} ^•O^i-lOJjO