Kimyo yakuniy savollarga javovblar 1-Bilet Kompleksonometrik titrlash usuli qanday? Kompleksonometriya

11-Bilet 1. Kationlar qanday guruxlarga bo’linadi? Kationlar (yun. kata — pastga va ion— harakatlanuvchi) — musbat zaryadli ionlar; elektr maydonida manfiy elektrod — katod tomon harakatlanadi.

2.Polimerlanish reaksiyasini ko’rsating Polimerlanish — bu bir xil molekulalarning ketma-ket birikib, incha yirik molekulalar hosil qilishidir. Polimerlanishning oddiy lioli azot (IV) oksid misolida ko'rib chiqilgan edi. Polimerlanish reaksiyalari ayniqsa to'yinmagan uglevodorodlar uchun xos. M asalan, etilendan yuqori m olekular modda — polietilen hosil bo'ladi. Etilen m olekulalari bir-biri bilan i|o‘shbog'ning uzilish joyidan birikadi:

CH2=CH2+ CH2= CH2+ CH2= CH2+ ...^ - ^ - C H - C H - C H - CH2-C H 2-C H 2-...-> . .-C H 2-C H 2- C H - C H 2-C H - C H 2- Bu reaksiyaning tenglamasi qisqartirilgan holda quyidagicha yoziladi: СН,= CH2 -> ( - C H - C H - ) „

Bunday molekulalarning (makromolekulalarning) uchlariga erkin atom yoki radikallar (masalan, etilendan vodorod atomlari) birikadi. Polimerlanish reaksiyasining mahsuloti polimer (grekcha poli — ko'p, meros — qism), polimerlanish reaksiyasiga kirishadigan boshlang'ich modda esa monomer dob ataladi. Polimer — molekular massasi juda katta bo'lgan modda, uning molekulasi ko'p sonli takrorlanadigan, bir xil tuzilgan gruppalardan tarkib topgan. Bu gruppalar elem entar zvenolar yoki struktura birliklari deyiladi. Masalan, polietilenning elementar zvenosi atomlar gruppasi — CH2—CH 2— dan iborat.

3.Qanday eritmalar to’’yingan eritmalar deyiladi? Toʻyingan eritma - maʼlum sharoitda (tra va bosimda) erigan moddalar bilan barqaror muvozanatli eritma. Mas., tuzning suvdagi eritmasida ayni tuzning kristallari mavjud boʻlgan eritma; gazning suvdagi eritmasidan ushbu gaz oʻtkazilgan eritma. Eritmaning maʼlum massa miqdorida yoki maʼlum hajmida erigan modda miqdori eritmaning konsentratsiyasi deyiladi. Toʻyingan eritma konsentratsiyasi, yaʼni undagi erigan modda miqdori uning eruvchanligi deb ataladi. Maʼlum sharoitlarda suvda yoki erituvchida moddaning erishi davom etea va shu modda kristallari hosil boʻlmasa, yaʼni erigan moddalar miqdori Toʻyingan eritma konsentratsiyasidan kam boʻlgan eritma toʻyinmagan eritma deyiladi. Eritma astasekin soviganda unda erigan moddalarning kristallanishisodir boʻlmasligi mumkin, u holda oʻta toʻyingan eritma hosil boʻladi. Oʻta toʻyingan eritmada Toʻyingan eritmaga qaraganda erigan modda koʻproq; bunday eritmaga juda oz miqdorda erigan modda kristallari kiritilsa, eritmada kristallarning choʻkishi roʻy beradi.

4.Kichik xalqali sikloalkanlarning o’ziga xosligi nimada? Ochiq zanjirli to'yingan uglevodorodlar bilan birga yopiq (siklik) zanjirli to'yingan uglevodorodlar ham bor. Ularning bir necha xil nomi bor: sikloalkanlar, sikloparafinlar, naftenlar, siklanlar, polimetilenlar. Shunday birikmalarga misollar: H2C ■CH, siklopropan H2C- CH2 \/ CH, H2CV CH .CH, siklopentan metilsiklopentan Sikloalkanlar molekulalarida tegishli alkanlarning molekulalaridagiga qaraganda ikkita vodorod atomi kam bo'ladi (ularning ajralib chiqishi hisobiga uglerod halqasi yopiladi). Shuning uchun sikloalkanlarning umumiy formulasi СлН 2и. Sikloalkanlar Boku neftidan V.V.Markovnikov tomonidan ajratib olingan va mukammal o'rganilgan. Ular kimyoviy xossalari jihatidan alkanlarga yaqin turadi: yonuvchan, kimyoviy aktivligi kam, vodorod atomlari o'rnini galogenlar olishi mumkin. Uch va to'rt a’zoli sikloalkanlarning puxtaligi besh va olti a’zolilarnikiga qaraganda kam. Sikloalkanlarning kimyoviy xossalaridan juda muhim reaksiyani — siklogeksanning degidrogenlanib (vodorod ajratib), benzol hosil qilishini ко'rib chiqamiz: CH, H2C H2C. 'CH, I 2 -CH, Ni, 300°C - 3.H-, CH, siklogeksan benzol Sikloalkanlar va ularning gomologlari karbosiklik birikmalar qatoriga kiradi.

12-Bilet

1.Kordinatsion birikmalarda kimyoviy bog’lanish turlari qanday Koordinatsion birikmalar, kompleks birikmalar — markaziy atom (yoki ion) va u bilan bogʻlangan molekula yoki ionlar — ligandlardan tashqil topgan komplekslar. Markaziy atom (kompleks hosil qiluvchi), odatda, akseptor, ligandlar esa elektronlarning donorlari boʻlib, kompleks hosil boʻlganda ular orasida donor-akseptor yoki koordinatsion bogʻ-lanish vujudga keladi. Kompleks elektroneytral yoki noelektrolit, musbat (kompleks kation) yoki manfiy (kompleks anion) zaryadli boʻlishi mumkin. Mac, [Cu(NH,)4]2+, [Fe(CN)6]4\ Agar eritma yoki gaz holatidagi Koordinatsion birikmalar bir xil ligandlardan tuzilgan boʻlsa, komp-leksdagi barcha bogʻlar bir xil, agar har xil ligandlardan iborat boʻlsa, bogʻlar tavsifi ligandlar xossalariga bogʻliqboʻladi. Mac, [W(CH,CN)(O)F4] kompleksida donorakseptor, oddiy kovalent bogʻlar va qoʻsh bogʻ hosil boʻladi.

2.Benzolda aromatik sestemalarning barqarorlik energiyasi qanday Benzol, C₆H₆ — aromatik uglevodorodlarning oddiy vakili. Molar massasi 78,11, rangsiz, tez yonuvchan, uchuvchan suyuqlik boʻlib, oʻziga xos hidi bor. Zichligi 879 kg/m³. Qaynash temperaturasi 80,1 °C. Yonganda is chiqadi. Benzol bugʻi havo bilan aralashganda portlovchi aralashma hosil boʻladi. Uglevodorodlar va koʻpchilik organik erituvchilar bilan yaxshi aralashadi. Suvda erimaydi.

3. Shartli barqarorlik konstantasi nima? Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik — dialektik falsafaning juft tushunchalari. Barqarorlik narsa va hodisalarga xos muayyanlikni ifodalasa, oʻzgaruvchanlik ularning maʼlum bir holatdan boshqa bir holatga oʻtish jarayonini bildiradi. Oʻzgaruvchanlik keng maʼnodagi harakat tushunchasini ifodalab, shu maʼnoda mutlaq harakterga ega. Tayin narsalarga oid xossa sifatida esa u nisbiydir, chunki narsalarning oʻzgarishi biron-bir muayyanlikka nisbatangina sodir boʻladi. Oʻzgaruvchanlikni barqarorlikdan ajratib mutlaqlashtirish skeptitsizm va relyativizmag olib kelsa, aksincha, barqarorlikni mutlaqpashtirish aqida-parastlikka olib keladi. Dialektika Barqarorlik va oʻzgaruvchanlikni oʻzaro uzviy birlikda, mavjud dialektik qaramaqarshiliklar tarzida olib qaraydi. Aniq fanlarda Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik tushunchalari tegishli tayin tushunchalar bilan ifodalanadi va i-tlarda muhim metodologik ahamiyat kasb etadi.

4. Polimerlarning o’ziga xos xususiyatlarini ko’rsating? Polimer molekulalari makromolekula ham deyiladi. Makromolekula ko’p marta takrorlanadigan atomlar gruppasi –CH₂ – CH₂ –struktura birikmalari deyiladi. Polimer molekulasidagin soni monomerning necha molekulasi birikib, makromolekula hosil qilishini ko’rsatadigan sob bo’lib, polimerlanish darajasi deyiladi.

YMBlar tuzilishi va xossalari jihatidan juda turli-tumandir. Lekin shu bilan bir qatorda polimer moddalarning o’ziga xos xususiyatlari ham bor. YMBlarning molekulyar massasi juda katta bo’lib, bir necha mingdan bir necha milliongacha bo’ladi. Odatda, YMBlar molekulyar massasi turlicha bo’lgan makro-molekulalarnig aralashmasidan tashkil topgan. 13 BILET 1.Kordinatsion birikmalarda kimyoviy bog’lanish turlari qanday Koordinatsion birikmalar, kompleks birikmalar — markaziy atom (yoki ion) va u bilan bogʻlangan molekula yoki ionlar — ligandlardan tashqil topgan komplekslar. Markaziy atom (kompleks hosil qiluvchi), odatda, akseptor, ligandlar esa elektronlarning donorlari boʻlib, kompleks hosil boʻlganda ular orasida donor-akseptor yoki koordinatsion bogʻ-lanish vujudga keladi. Kompleks elektroneytral yoki noelektrolit, musbat (kompleks kation) yoki manfiy (kompleks anion) zaryadli boʻlishi mumkin. Mac, [Cu(NH,)4]2+, [Fe(CN)6]4\ Agar eritma yoki gaz holatidagi Koordinatsion birikmalar bir xil ligandlardan tuzilgan boʻlsa, komp-leksdagi barcha bogʻlar bir xil, agar har xil ligandlardan iborat boʻlsa, bogʻlar tavsifi ligandlar xossalariga bogʻliqboʻladi. Mac, [W(CH,CN)(O)F4] kompleksida donorakseptor, oddiy kovalent bogʻlar va qoʻsh bogʻ hosil boʻladi.

2.Benzolda aromatik sestemalarning barqarorlik energiyasi qanday Benzol, C₆H₆ — aromatik uglevodorodlarning oddiy vakili. Molar massasi 78,11, rangsiz, tez yonuvchan, uchuvchan suyuqlik boʻlib, oʻziga xos hidi bor. Zichligi 879 kg/m³. Qaynash temperaturasi 80,1 °C. Yonganda is chiqadi. Benzol bugʻi havo bilan aralashganda portlovchi aralashma hosil boʻladi. Uglevodorodlar va koʻpchilik organik erituvchilar bilan yaxshi aralashadi. Suvda erimaydi.

3. Shartli barqarorlik konstantasi nima? Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik — dialektik falsafaning juft tushunchalari. Barqarorlik narsa va hodisalarga xos muayyanlikni ifodalasa, oʻzgaruvchanlik ularning maʼlum bir holatdan boshqa bir holatga oʻtish jarayonini bildiradi. Oʻzgaruvchanlik keng maʼnodagi harakat tushunchasini ifodalab, shu maʼnoda mutlaq harakterga ega. Tayin narsalarga oid xossa sifatida esa u nisbiydir, chunki narsalarning oʻzgarishi biron-bir muayyanlikka nisbatangina sodir boʻladi. Oʻzgaruvchanlikni barqarorlikdan ajratib mutlaqlashtirish skeptitsizm va relyativizmag olib kelsa, aksincha, barqarorlikni mutlaqpashtirish aqida-parastlikka olib keladi. Dialektika Barqarorlik va oʻzgaruvchanlikni oʻzaro uzviy birlikda, mavjud dialektik qaramaqarshiliklar tarzida olib qaraydi. Aniq fanlarda Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik tushunchalari tegishli tayin tushunchalar bilan ifodalanadi va i-tlarda muhim metodologik ahamiyat kasb etadi.

4. Polimerlarning o’ziga xos xususiyatlarini ko’rsating? Polimer molekulalari makromolekula ham deyiladi. Makromolekula ko’p marta takrorlanadigan atomlar gruppasi –CH₂ – CH₂ –struktura birikmalari deyiladi. Polimer molekulasidagin soni monomerning necha molekulasi birikib, makromolekula hosil qilishini ko’rsatadigan sob bo’lib, polimerlanish darajasi deyiladi.

YMBlar tuzilishi va xossalari jihatidan juda turli-tumandir. Lekin shu bilan bir qatorda polimer moddalarning o’ziga xos xususiyatlari ham bor. YMBlarning molekulyar massasi juda katta bo’lib, bir necha mingdan bir necha milliongacha bo’ladi. Odatda, YMBlar molekulyar massasi turlicha bo’lgan makro-molekulalarnig aralashmasidan tashkil topgan.

13-Bilet