Kimyo texnologiya fanidan laboratoriya ishlari

Кimyo texnologiya fanidan laboratoriya ishlari

Laboratoriya ishi №7. Mavzu: Suvning muvaqqat (karbonatli) qattiqligini aniqlash.

Ajratilgan vaqt: 4 soat

Ishning maqsadi. Suvning muvaqqat (karbonatli) qattiqligini aniqlash.


Jihozlar va reaktivlar. 250ml konussimon kolba 100ml byuretka, 25ml tsilindr 0,1 mol g/l kontsentratsiyali xlorid kislota eritmasi, metiloranj indikatori.


Ishning bajarilishi. Konussimon kolbaga 100ml tekshiriladigan suvdan o’l-chab olinadi 0,1 molyarli xlorid kislotasi bilan metiloranj indikatori ishtirokida to qizg’ish rang hosil bo’lguncha titrlanadi.
Bunda Са va Mg bikarbonatlari HCl bilan o’zaro ta’sirlashganda quyidagi-cha reaktsiya boradi.

Mg(HCO₃)₂ + 2HCl = MgCl₂ + 2H₂O + 2CO₂

Ca(HCO₃)₂ + 2HCl = CaCl₂ + 2H₂O + 2CO₂

Karbonatli qattiqlik quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi.

bunda: К_к - suvning karbonatli qattiqligi mol g/l; V₁-titrlash uchun sarf-langan xlorid kislota hajmi, ml; V₂-tekshirish uchun olingan suvning hajmi ml; C-xlorid kislota eritmasining kontsentratsiyasi mol g/l.


Кimyo texnologiya fanidan laboratoriya ishlari
Laboratoriya ishi №8. Mavzu: Suvni yumshatish va tuzsizlantirish.
Ajratilgan vaqt: 4 soat


Suvni tarkibidagi kaltsiy, magniy ionlarini yuqotish uchun suv yumshatiladi. Suvni yumshatish kimyoviy va fizik kimyoviy usullar bilan amalga oshiriladi. Suvni kaltsiy gidroksidi (ohakli usul) yoki natriy gidroksidi (natronli usul) bilan ishlov berilsa, suvning muvaqqat qattiqligi va qisman doimiy qattiqligi va uglerod (IV) oksidi yo’qotiladi.
Mg(HCO₃)₂ + Ca(OH)₂ → 2CaCO₃↓ + Mg(OH)₂↓ + 2H₂O
Ca(HCO₃)₂ + 2NaOH → CaCO₃↓+ Na₂CO₃ + 2H₂O
MgCl₂ + 2NaOH → 2NaCl + Mg(OH)₂↓
CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃↓ + H₂O
Codali usulda faqat doimiy qattiqlik yo’qoladi va karbonat angidridni biriktirib oladi.
(Ca, Mg)SO₄+Na₂CO₃→(Ca, Mg)CO₃↓+Na₂SO₄
CO₂+Na₂CO₃+H₂O→2NaHCO₃
Bu usulda suv to’liq yumshamaydi. To’lik yumshatish uchun fosfatli usul qo’llaniladi. Bunda suvga natriy fosfat qo’shiladi. Natijada ham karbonatli ham karbonatsiz qattiqlik yo’qoladi.
3(Ca, Mg)(HCO₃)₂+2Na₃PO₄→(Ca, Mg)₃(PO₄)₂↓+6NaHCO₃
3(Ca, Mg)CI₂+2Na₃PO₄→(Ca, Mg)₃(PO₄)₂↓+6NaCI
Eng arzon va qulay usul bu ion almashinish usuli bo’lib bunda suv ionitlar orqali filtrlab o’tkaziladi.
Kationitlarning asosiy texnologik xarakteristikasi bu almashinish sig’imi yoki yutish sig’imi (Yu_k) hisoblanadi. U kationitning ma’lum hajm birligi qancha ionni yutishini ko’rsatadi Kationitning almashinish sig’imi quyidagi formula bilan hisoblanadi.

bunda: E_к kationitning almashinish sig’imi, mmol g/l³; К_у-vodoprovod suvi-ning umumiy qattiqligi, mmol g/l; К_ч-yumshatilgan suvning qattiqlik chegarasi; mmol g/l; V_c-K_ч­- ga etguncha kationit orqali o’tkazilgan suvning umumiy hajmi, l; V_k- kationit hajmi, l.
Kationit ionining suvdagi ionlar bilan almashinish reaktsiyasi qaytar reak-tsiya bo’lib, tez muvozanatga keladi.
Na₂[Кат] + Са(HСО₃)₂ ↔ Са[Кат] + 2NaHCO₃
H₂[Кат] + MgCl₂ ↔ Mg[Кат] + 2HCl
Suv tarkibida natriyli tuzlar yoki kislota kontsentratsiyasining ortishi yuqori-dagi reaktsiyalarni chapga siljitadi ya’ni suvda Са²⁺, Mg²⁺, Fe²⁺ kabi ionlarni kationitga yutilishi o’rniga aksincha jarayon, kationitdan ularni siqib chiqarish boshlanadi.
To’yingan kationitni regeneratsiyalash shunga asoslangan. Na-kationit 5-10% li natriy xlorid bilan regeneratsiyalanadi.
Са[Кат] + 2NaCl ↔ Na₂[Кат] + СаСl₂
H-kationitni esa HCl yoki H₂SO₄ ning 1-2% li eritmalari bilan regeneratsiyalanadi.
Mg[Кат] + 2HСl ↔ H₂[Кат] + MgCl₂
Anionitni ([AN] deb yoziladi) regeneratsiyalash uchun undan ishqor eritmasi o’tkaziladi.
[AN]Cl₂ + 2NaOH ↔ [AN](OH)₂ + 2NaCl
Anionit sifatida turli sintetik g’ovak ionollashtiruvchi smolalar ishlatiladi, masalan, aminoformaldegidli va karbamidoguanidinli smo-lalar.
Kationit sifatida ko’pincha Н⁺, Na⁺, NH₄⁺ ionlari, Na-kationit sifatida per-mutitlar, glaukonitlar tseolitlar (tabiiy materiallar), alyumosilikatlar, sulfoko’mir, smolalar (sun’iy va sintetik materiallar) ishlatiladi.
Natron-sodali va ion almashinish usulida suvni yumshatish.