Kimyo fani bo‘yicha o‘zbekiston respublikasi uzluksiz ta’lim milliy o‘quv dasturlari ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

4. III 
A
 guruhcha elementlari. Bor, aluminiy. B1+(6 soat)
III
A
guruhcha elementlarining umumiy tavsifi. Bor atomining tuzilishi. Borning 

---

132
fizik xossalari. Borning kimyoviy xossalari va muhim birikmalari. Bor birikmalarining 
kislotalik xossalari, ishlatilishi.
 
Aluminiy va uning fizikaviy xossalari. Aluminiyning 
tabiiy birikmalari. Aluminiyning olinishi va kimyoviy xossalari. Aluminiyning oksidi, 
gidroksidi va galogenidlari. Aluminiy qotishmalarining qo‘llanilishi
5. d-Elementlar ayrim vakillarining xossalarini o‘rganish. VI 
B
 - Xrom va uning 
guruhchasi. VII 
B
 - Marganes va uning guruhchasi. B1+(6 soat)
Xrom guruhchasi (Cr-Mo-W) elementlarining umumiy tavsifi. Atom radiuslari va 
ionlanish potensiallarining guruhchada o‘zgarishi. Xrom (II, III va VI) oksidlari va 
gidroksidlari, ularning o‘zaro nisbiy barqarorligi, kislotalik-asoslik, oksidlovchilik-
qaytaruvchilik xossalari, suv, kislota va ishqorlarga munosabati. Marganes guruhchasi 
elementlarining umumiy tavsifi
. 
Kimyoviy xossalarining guruhcha bo‘ylab o‘zgarishi. 
Oddiy moddalarning suv, kislota, ishqorlarga munosabati. Elementlarning yuqori 
oksidlanish darajalariga to‘g‘ri kelgan birikmalarining barqarorligini guruhcha bo‘yicha 
o‘zgarishi. Marganesning (II, III, IV, VI, VII) oksidlari va gidroksidlari. Ularning barqarorligi, 
kislota-asos, oksidlovchi-qaytaruvchilik xossalarining o‘zgarishi. Mn ning qotishmalari 
va ularning qo‘llanilishi. Permanganat ionining kislotali, neytral va ishqoriy sharoitda 
oksidlovchilik xossasining o‘zgarishi.
6. VIII 
B
 -Temir va uning guruhchasi. B1+(6 soat)
Sakkizinchi guruh d-elementlarining umumiy tavsifi. Temir-nikel qatorida kimyoviy 
xossalarning o‘zgarishi. Elementlarning temir va platina oilachalariga bo‘linishi, 
birikmalarda har xil oksidlanish darajasini namoyon qilishi.
 
Temir, kobalt, nikelning (II), 
(III) oksid va gidroksidlari. Temir ionlariga sifat reaksiyalar. Temirning tabiiy birikmalari, 
ulardan cho‘yan va po‘lat olish usullari. Temir (II) va temir (III) oksidlari. Qo‘shaloq oksid. 
Peroksidlari, ularning kislota va asoslarga munosabati. Temir tuzlarining oksidlovchilik-
qaytaruvchilik xossalari. Cho‘yan va po‘lat ishlab chiqarish jarayoni asosida metallurgiya 
sanoati. Temir birikmalari asosida bo‘yoq moddalar olish. Platina guruhchasi elementlari 
haqida tushuncha.