Kimyo fani bo‘yicha o‘zbekiston respublikasi uzluksiz ta’lim milliy o‘quv dasturlari ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

c) Tajribalar o‘tkazish, kimyoviy jarayonlarni kuzatish va xulosalar chiqarish 
kompetensiyasi:
Kompleks birikmalar uchun maxsus reaksiyalar mohiyatini tushuntira oladi.
Tegishli laboratoriya mashg‘ulotlarini ishning mohiyatini anglagan holda, mustaqil 
bajara oladi. Kimyo laboratoriyasida xavfsizlik qoidalariga rioya qilgan holda, isitish 
vositalari, termometr, turli kolba va probirkalar, pipetka, suv sovitgichlari, suv hammomi, 
elektron tarozi, shtativlar, voronkalar va tegishli kimyoviy moddalar, indikatordan to‘g‘ri 
foydalanish malakasiga ega bo‘ladi.
9. Metallmas elementlar va ularning o‘ziga xos umumiy xususiyatlari. IV
A
-
guruhcha elementlari (uglerod, kremniy, germaniy, qalay, qo‘rg‘oshin) va ularning 
umumiy tavsifi. Uglerod va uning birikmalari. Kremniy va uning birikmalari. B1+(6 
soat)
Metallmaslarning davriy sistemadagi o‘rni va nisbiy elektromanfiyligi. Metallmaslik 

---

134
xossalarining davrlar va guruhlar bo‘yicha o‘zgarishi. Oddiy moddalar ko‘rinishidagi 
metallmas elementlardagi kimyoviy bog‘ning tabiati. Uglerodning allotropik shakllari. 
Uglerodning kimyoviy xossalari. Ko‘mir yoqilg‘i va adsorbent sifatida. Metan, uglerod 
(II) oksid va uglerod (IV) oksid molekulalarining tuzilishi. CO da uglerodning valentligi. 
Uglerod (II) oksidning hosil bo‘lish sharoitlari va uning tirik organizmga ta’siri. Gemoglobin 
va CO molekulasi o‘rtasida koordinatsion bog‘ hosil bo‘lishining hayot uchun oqibati. 
Karbonat kislota va uning tuzlari. Karbonatlar va gidrokarbonatlar, asosli karbonatlar. 
Karbonat ionining tuzilishi. Ishqoriy metallar va ishqoriy-yer metallar karbonatlari va 
gidrokarbonatlarining eruvchanligidagi farqlar. Karbidlar. Suvning vaqtincha qattiqligi 
va uni yo‘qotish usullari. Karbonatlarning termik va kimyoviy barqarorligi. Uglerodning 
xlor, oltingugurt va azot bilan hosil qilgan birikmalari. 
Tabiatda kremniy. Kremniyning olinishi va xossalari. Kremniyning vodorod, kislorod, 
galogenlar va boshqa ayrim metallmaslar va metallar bilan hosil qilgan birikmalari. 
Silikat kislota va uning tuzlari. Shisha va sement.