Kimyo (5110500-Geografiya o’qitish metodikasi ta’lim yо‘nalishi talabalari uchun о‘quv qо‘llanma)

Mavzuga oid savollar:
1.
 
Metallarning olinish usullari qanday? 
2.
 
Metallar korroziyasi nima? 
3.
 
Cho’yan va po’latning tarkibi qanday? 
4.
 
 Metallarning aktivlik qatori nima? 
5.
 
Qattiq qotishma nima? 
 
7-MAVZU: UGLEVODORODLAR 

 
 
Reja: 
1.
Uglevodorodlar turlari 
2.
Olinishi, fizik va kimyoviy xossalari 
3.
Uglevodorodlarning tabiiy manbalari 

---

Tayanch tushunchalar: 
Organic kimyo, uglevodorod, to’yingan va 
to’yinmagan uglevodorodlar, fizik xossalari, izomer, toshko’mir, neft
 
 
Olinishi. 
To‘yingan uglevodorodlar fransuz kimyogari Adolf Vyurs (1855- 
yil) reaksiyasi bo‘yicha galoidalkillarga natriy metalini ta’sir ettirib olinadi: 
CH
3
I + 2 Na + I CH
3
2 Na I + CH
3
CH
3
C
2
H
5
I + 2 Na + I C
2
H
5
2 Na I + C
2
H
5
C
2
H
5
Metil yodid va etil yodidlar natriy metali bilan ta’sirlashishi natijasida 3 xil 
mahsulot propan, etan va butan hosil bo’ladi. 
Reaksiya quyidagicha boradi: 
Laboratoriyada metanni quyidagi usullar yordamida olinadi: 
1. Aluminiy karbidning suv bilan ta’sirlashishidan: 
Al
4
C
3
+ 12H
2
O 4Al(OH)
3
+ 3CH
4
2. Natriy asetatning natriy gidroksid bilan aralashmasini qizdirib, metan 
olinadi. 
CH
3
COONa + NaOH → CH
4
+ Na
2
CO
3
Agar natriy asetat o‘rniga boshqa karbon kislotaning tuzi ishlatilsa mos 
alkanlar 
hosil bo‘ladi: Masalan natriy propionatdan etan hosil bo‘ladi. 
CH
3
CH
2
COONa + NaOH → CH
3
CH
3
+ Na
2
CO
3