«Кимёда замонавий компьютер моделлаштириш усуллари» фанидан оралиқ назорат саволлари

24. Mercury дастурининг кимѐвий муаммоларни ўрганишда қўлланилиши. 
 
Merkuriy turli xil formatdagi tarkibiy ma'lumotlarni yuklashga qodir va kristalli konstruktsiyalarni o'rganish va tahlil qilishda 
yordam beradigan ko'plab variantlarni taqdim etadi. Istalgan miqdordagi birlik katakchalarining istalgan yo'nalishdagi 
qadoqlash sxemalarini yarating, eng kichik kvadratlar va Miller tekisliklarini aniqlang va tasavvur qiling va istalgan yo'nalishda 
kristal orqali bo'lak oling. Simulyatsiya qilingan difraktsiya naqshlari har qanday ko'rsatilgan kristalli tuzilish uchun hisoblanishi 
mumkin. 
Merkuriyning o'ziga xos va asosiy xususiyati vodorod bog'lanishlarini, bog'lanmagan qisqa kontaktlarni va foydalanuvchi 
tomonidan aniqlangan aloqa turlarini topish va namoyish qilish qobiliyatidir. xlor ... 2-4 oxygen oralig'ida kislorod bilan aloqa 
qiladi. Molekulyar aloqalar tarmog'ini qurish va o'rganish orqali siz kristalli qadoqlashni boshqaradigan asosiy o'zaro ta'sirlar 
to'g'risida tushuncha olasiz. 
25.Кимёга оид электрон базаларни келитирнг ва тавсифланг. 
 
26. 
HISOBLASH NATIJALARINI BAHOLASH USULLARI. XATOLIK TURLARI VA KORRELYATSIYA KOEFFITSIYENTI. 
Hisoblash programmalarida dastlabki birikmalarning va reaksiya maxsulotlarining geometriyalarini kiritish orqali mazkur 
reaksiyaning o’tish 
holatini topish mumkin. Ammo, shuni ta’kidlab o’tish kerakki, nazariy izlanishlar kamida 3 marta avval boshidan takrorlanishi 
kerak va uchta holatda ham olingan natijalar bir xil bo’lsa va tajribada olingan ma’lumotlarni inkor qilmasa hisoblashlar qoniqarli 
bajarilgan bo’ladi. Reaksiyalarda hosil bo’lishi mumkin 
bo’lgan birikmalarni oldindan o’rganish jarayonida, yani reaksiya mahsulotlarini bashorat qilishda, ma’lum bo’lgan birikmalar 
uchun olingan natijalarga suyangan holda nazariy izlanishlar o’tqaziladi va natijalar taqqoslanadi. Umuman olganda, tajribada 
olingan ma’lumotlar hisoblash usullarini baholash uchun mezon 
vazifasini o’taydi. Yana shuningdek, hisoblashlarni bir nechta yarim empirik (AM1, PM3, RM1, PM6 va PM7) yoki noempirik 
usullarda (o’rta va katta basis to’plamlarida) olib borish maqsadga muvofiqdir. 
Ayrim hollarda, hisoblashlar faqat reaksiya mahsulotlarining energetik xarakteristikalari bilan chegaralanishi mumkin. Masalan, 
termodinamik nazorat bilan boradigan reaksiyalarda oxirgi hosil bo’lgan birikmalarning umumiy 
energiyasi yoki hosil bo’lish issiqligi kattaliklari asosida, yana shuningdek 
entalpiya o’zgarishini (ΔHr) aniqlash yordamida barqaror reaksiya mahsulotlarini aniqlash mumkin. Reaksiyada entalpiya 
o’zgarishi quyidagicha topiladi: 
ΔHr (kkal/mol)=ΣΔHf (Reaksiya mahsuloti) - ΣΔHf (Dastlabki birikmalar) Birikmalarning hosil bo’lish issiqligi (Heat of formation 
- Hf, kkal/mol) 
yarim empiric hisoblash usullarida to’g’ridan tog’ri hisoblash jarayonidaNazariy hisoblashlar amaliyot bilan mos kelgandagina 
o’z 
ahamiyatiga ega. Kimyoviy birikmalarning fizik-kimyoviy parametrlarini – ionlanish potensiali, elektronga moyillik, xosil bo’lish 
issiqligi va boshqa 
kattaliklarni kvant-kimyoviy usullar bilan aniqlashda modda geometriyasining 

---

to’g’ri kiritilganligi muhim ahamiyat kasb etadi. O’rtacha (absolyut) xatolik (MAE-Mean Absolute Error) quyidagicha aniqlanadi: 
fi-nazariy hisoblangan geometrik parametrlar, yi-RTT usulida aniqlangan geometrik parametrlar 
Siklik tuzilishli to’yingan uglevodorodlarning bog’ uzunligi, valent va torsion burchaklarini aniqlashda eng kam xatolik RHF/6-
31G(d,p) usuli bilan muqobillash yordamida aniqlandi. Ammo, nazariy hisoblangan va tajribada aniqlangan geometrik 
parametrlar orasidagi farqning (Δ = fi – yi) katta manfiy va musbat 
qiymatlari o’rtacha xatolik qiymatini kamaytirishi mumkin. Shuning uchun, hisoblashlarda eng katta xatolik (Lagest error) ham 
muhim ahamiyat kasb qiladi. Statistikada va ilmiy izlanishlarda keng qo’llaniladigan xatoliklarnihisoblash usullaridan yana biri 
– 
RMSE (RMSD
). Root mean square error(deviation)- o’rtacha kvadratik xato yoki chetlashishni (cреднеквадратическое 
отклонение) xarakterlaydi. Nazariy va eksperimental xarakteristikalarning bir-biriga bog’likligini 
hamda bironta usulning qanchalik darajada tajribada olingan natijalarni aks ettirishini baholashda R2 miqdoriy bog’liklik 
koeffisienti qo’llaniladi. U quyidagicha aniqlanadi: